Meningokokken vaccinatie

Meningokokkenziekte is een overkoepelende naam voor ziekten die door de meningokokbacterie worden veroorzaakt, zoals hersenvliesontsteking en bloedvergiftiging. Er zijn verschillende typen meningokokken en daarom worden peuters en tieners ook tegen verschillende typen geënt. De meningokokkenziekte kan vreselijke gevolgen hebben, daarom is een goed vaccinatieplan belangrijk.

Peuters en tieners vaccineren met een meningokokken vaccinatie

Peuters en tieners worden geënt met een vaccinatie die moet beschermen tegen de meningokokken types A, C, W en Y. Sinds 2015 is er een toename van mensen die ziek worden door de W-meningokokken variant en staat hierdoor het vaccineren weer meer in het nieuws. Sinds mei 2018 is de vaccinatie tegen meningokokken ACWY opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma voor kinderen van 14 maanden. Daarnaast krijgen tieners tussen de 14 en 18 jaar ook een oproep om zich tegen de meningokokken ACWY te laten vaccineren.

De meningokokkenziekte is besmettelijk

Helaas kan iedereen de meningokokkenziekte krijgen en het is ook nog eens een keer besmettelijk. De ziekte wordt overgedragen van mens op mens via druppels vanuit de keel- of neusholte. Als iemand deze druppels inademt of op een andere manier binnenkrijgt, kan deze persoon dus besmet worden. Bijvoorbeeld door middel van zoenen. De bacteriën kunnen soms maanden in de keel- of neusholte verblijven zonder dat iemand ziek wordt. In de tussentijd kan deze drager van de bacterie wel weer andere mensen besmetten. In Nederland komt op dit moment het type W het meest voor bij oudere mensen en tieners.

Bouw afweerstoffen op

Als je al een keer de meningokokkenziekte hebt gehad, is de kans klein dat je het voor een tweede keer krijgt. Je lichaam heeft namelijk tijdens deze ziekte afweerstoffen opgebouwd die je hiertegen beschermen. Het gaat dan wel om hetzelfde type meningokokken. Deze afweerstoffen geven je geen bescherming tegen de andere typen. Met een ACWY-vaccinatie krijg je een extra bescherming tegen de typen ACWY. Een onderzoek heeft uitgewezen dat na deze inenting kinderen antistoffen opbouwen tegen deze ACWY-typen. Ook lag het aantal ziektegevallen in de gevaccineerde groep lager dan in een niet gevaccineerde groep.

Welke vaccinaties zijn er mogelijk tegen meningokokkenziekte?

Kinderen van 14 maanden

Sinds 2002 kregen kinderen vanuit het Rijksvaccinatieprogramma een vaccinatie tegen meningokokken C. Deze krijgen ze op een leeftijd van 14 maanden, als ze ook de 14 maanden prik krijgen. Inmiddels is de vaccinatie aangepast en krijgen sinds 2018 in plaats van de C-versie het type wat tegen de typen ACWY beschermt. Kinderen kunnen al vanaf zes weken worden ingeënt tegen meningokokken ACWY. Dit is bijvoorbeeld raadzaam als je naar het buitenland vertrekt, naar een land waar het risico hoger is. De GGD of het vaccinatiecentrum kunnen hierover informeren. Als kinderen jonger dan één jaar worden gevaccineerd hebben ze later nogmaals een vaccinatie nodig. Wanneer ze ouder dan één jaar zijn, is één vaccinatie voldoende.

Kinderen tussen de 14 en 18 jaar

Vanaf 2019 krijgen ook deze tieners een uitnodiging voor een vaccinatie tegen ACWY.

Overige personen

De vaccinatie tegen de ACWY-meningokokkenziekte is ook raadzaam voor mensen die naar landen gaan waar deze ziekte veel voorkomt of voor mensen die een gezinslid hebben met deze ziekte. Het vaccin is op recept verkrijgbaar via een vaccinatiecentrum of de huisarts.

De vaccinatie

Als je geen oproep hebt gekregen, moet je de vaccinatie zelf betalen. Zowel voor jezelf als voor je kinderen. De kinderen van 14 maanden en kinderen tussen de 14 en 18 die wel een oproep krijgen, hoeven deze vaccinatie niet te betalen. Meestal wordt het ACWY-vaccin in de spier van een bovenarm gespoten, maar bij jonge kinderen wordt er ook wel voor inspuiting in de dij gekozen. Het is nog niet duidelijk hoe lang het ACWY-vaccin precies bescherming biedt, tot nu toe ligt de verwachting op drie tot vijf jaar.

Ben je veilig als je bent ingeënt?

Het is niet zo dat als je bent ingeënt met het ACWY-vaccin je geen meningokokkenziekte meer kunt krijgen. Je maakt alleen de kans kleiner om het type ACWY te krijgen. Helaas zijn er nog meer typen die ook de meningokokkenziekte kunnen veroorzaken, bijvoorbeeld het type B.

Hoe veilig is het vaccin?

De vaccins die gebruikt worden, zijn uitgebreid getest en veilig bevonden.

Bijwerkingen van het vaccin

Op de plek waar je kind geënt is, kan men wat verharding, roodheid of pijn voelen. Het kan zelfs zijn dat er wat hoofdpijn of lichte koorts optreedt. Soms voelen kinderen zich gewoon niet zo lekker na de prik of ze kunnen een beetje slaperig zijn. Dit zou een reactie op het vaccin kunnen zijn.

Andere bescherming tegen ACWY-meningokokken

Een goede hygiëne draagt bij om de kans op besmettingen te minimaliseren. Gebruik bij hoesten of niezen altijd papieren zakdoekjes die je daarna gelijk weg gooit. Was ook altijd je handen na het niezen of hoesten. Ben je van dichtbij in aanraking geweest met mensen die de meningokokkenziekte hebben, dan is het waarschijnlijk verstandig om te overleggen met een deskundige of er antibiotica nodig is.

Wat zit er in het vaccin?

Het vaccin bestaat onder andere uit dode ACWY-meningokokken waar je geen meningokokken van kunt krijgen. Dit noemen ze ook wel antigenen. De antigenen zorgen dat het lichaam de stoffen herkent, waarna er sneller afweerstoffen worden aangemaakt tegen deze bacterie. Hierdoor wordt de bacterie sneller vernietigd en is de kans kleiner dat je ziek wordt of iemand anders besmet. Hulpstoffen zorgen dat de werkzaamheid van het vaccin wordt verbeterd en dat het stabiel blijft. Ook de houdbaarheid wordt ermee verlengd. Er zitten ook altijd wat reststoffen in het vaccin die gebruikt zijn om bijvoorbeeld ongewenste bacteriën tegen te gaan tijdens het productieproces. Deze reststoffen kunnen geen schade veroorzaken. In de bijsluiter kun je precies lezen wat er in zit.

Hoe weet je of je kind de meningokokkenziekte heeft?

Als de bacterie in het bloed of zenuwstelsel van het lichaam terecht komt, kun je bloedvergiftiging of hersenvliesontsteking krijgen. In beide gevallen worden patiënten erg snel erg ziek. Bij een bloedvergiftiging verschijnen er vaak rode, blauwe of paarse vlekjes op de huid, een teken dat er bloedingen in het lichaam zijn. De patiënt is suf en ziek, heeft vaak hoge koorts en diarree. Bij een hersenvliesontsteking krijg de patiënt ook hoge koorts, een stijve nek en erge hoofdpijn. Beide zijn een vorm van de gevaarlijke meningokokkenziekte.

Wat zijn de gevolgen van de meningokokkenziekte?

In het ergste geval zou de patiënt er zelfs dood aan kunnen gaan. Dit gebeurt bij 5 tot 10 procent van de mensen die hersenvliesontsteking krijgen en bij 20 tot 50 procent van de mensen die een ernstige bloedvergiftiging krijgen. Als de behandeling met antibiotica op tijd ingezet kan worden, kan het ook zijn dat de patiënt het wel overleefd maar soms wel met levenslange gevolgen. Bijvoorbeeld doofheid, epilepsie, oogproblemen of concentratiestoornissen. Bij een bloedvergiftiging moeten soms lichaamsdelen geamputeerd worden. Bij de meningokokkenziekte W werkt antibiotica alleen als er heel snel gestart kan worden.

Welk type komt het meeste voor?

De typen meningokokken A en Y komen nog maar heel weinig voor in Nederland en ook worden er steeds minder mensen ziek door type B. Vroeger lag dat aantal veel hoger, soms wel 500 tot 600 per jaar. In 2001 werden kregen 700 mensen de meningokokkenziekte van type C. Iedereen tot en met 18 jaar kon toen een vaccinatie halen om te voorkomen dat dit aantal hoger zou worden. In 2017 waren er 80 patiënten van het type W, terwijl dat er voor 2015 slechts gemiddeld vier waren. Door nu tegen ACWY-meningokokken te enten wil men voorkomen dat de aantallen weer hoger worden. Ook type C komt veel minder voor sinds kinderen op de leeftijd van 14 maanden gevaccineerd worden. Hopelijk gebeurt dit uiteindelijk ook met type W nu er tegenwoordig voor ACWY wordt gevaccineerd.