Hoe maak je kinderen mediawijs?

De kinderen van nu groeien op in een geheel ander tijdperk dan wij, hun ouders. De technologie is de laatste 20 jaar sneller gegaan dan ooit tevoren. Dit heeft als gevolg dat kinderen, al dan niet bewust, opgroeien in een nieuwe technologische wereld. Inclusief alle nieuwe manieren van communiceren, onder andere via social media. Het is dan ook belangrijk om kinderen mediawijs te maken: leren over wat er mogelijk is, wat de gevaren zijn en hoe ze moeten omgaan met bepaalde situaties. Wat ze beter wel kunnen doen en wat ze niet kunnen doen. In dit blog beantwoorden we de vraag: Hoe maak je kinderen mediawijs?

Is het wel nodig om je kind actief te begeleiden?

Is het nodig, je kinderen mediawijs maken? Kinderen staan er namelijk om bekend dat ze zeer snel leren en al vaardig zijn met computers. Vaardiger dan de ouders en oudere mensen. Dat klopt, maar dat dekt niet alle aspecten van het internet. Kinderen hebben bijvoorbeeld op jonge leeftijd al verstand van de sociale media. Vrijwel alle jongeren zijn daar actief op: instagram, TikTok, Snapchat en als je dit blog leest is er vast alweer een nieuw platform in ontwikkeling. Wat populair is, verandert steeds, maar het concept blijft hetzelfde.

Mediawijs maken van je kind gaat verder dan kennis van dergelijke platforms. Het gaat ook over etiquette, omgaan met ongewenste berichten, het doorsturen van persoonlijke informatie en foto’s en pestgedrag online. En zo zijn er meer problemen waar kinderen tegenaan kunnen lopen.

Betrouwbaarheid van bronnen inschatten

Internet is een onuitputbare bron van informatie die met enkele klikken bereikbaar is. Dat zorgt ervoor dat veel mensen last hebben van een overload aan informatie. Vroeger was er ook veel informatie, maar dat was dan voornamelijk in de bibliotheek of in kranten te vinden. Dat ging ‘langzamer’ en is een schril contrast met wat je tegenwoordig met een paar klikken kunt vinden. En vooral ook hoe snel: als er iets heftigs gebeurt aan de andere kant van het land of zelfs aan de andere kant van de wereld, dan kun je het vrijwel direct weten omdat iemand erover post op Twitter, Instagram of een van de andere social media platforms.

Bovendien is er een probleem bij gekomen, namelijk misinformatie, of met een populaire term: fake news. Dat is natuurlijk niet iets dat nieuw is, maar desinformatie kan zich sneller verspreiden dan in de tijd dat geprinte media de belangrijkste nieuwsbron was. Internet is veel lastiger te monitoren. Kinderen groeien op in een wereld met veel informatie. Voor kinderen is het dan ook zeer lastig om deze verschillende vormen van informatie op een goede manier van elkaar te onderscheiden.

Kinderen mediawijs maken doe je bijvoorbeeld door ze in te laten zien wat betrouwbare informatie is en wat niet. Hoe ze kunnen dubbelchecken wat ze vinden of lezen op internet: meerdere betrouwbare bronnen raadplegen om de informatie te verifiëren. Waar moeten kinderen op letten als het gaat om de betrouwbaarheid van bronnen inschatten? Hieronder geven we enkele tips, zodat jij je kind kunt leren hoe ze betrouwbare informatie kunnen filteren van onbetrouwbare informatie.

Bronnen checken

Het fundament om na te gaan of een bepaalde nieuwssite betrouwbaar is, is door de verschillende bronnen te checken die ervoor zijn gebruikt. Merk je tijdens het lezen bijvoorbeeld al dat een verhaal enigszins ongeloofwaardig overkomt? Dan is het sowieso aan te raden om te kijken welke bronnen er zijn gebruikt. Meestal staat dit helemaal onderaan de tekst. Merk je dat er helemaal geen bronnen zijn opgenomen op de website? In dat geval kun je ervan uitgaan dat je niet met betrouwbare informatie te maken hebt.

Het kan bovendien ook nog zo zijn dat er wel bronnen zijn opgenomen. Veel kinderen denken dan dat het wel betrouwbaar is. Dit is echter een misvatting. Ook deze bronnen zou je moeten (kunnen) raadplegen. De meeste kinderen, en zelfs ouderen, kijken niet verder dan hun neus lang is. De meeste bronnen moeten namelijk gemakkelijk te controleren zijn. Kijk of de bron die vermeld staat bestaat, Googel het onderwerp van de informatie om te dubbelchecken of deze informatie elders ook staat en bekijk vooral ook de afzender van de informatie.

Betrouwbare websites

Daarnaast zijn er natuurlijk websites die als meer betrouwbaar worden geacht dan andere websites. Als je bijvoorbeeld te maken met een overheidswebsite, dan is de kans vrij groot dat je met betrouwbare, gefundeerde informatie te maken hebt. Hetzelfde is te zeggen voor bepaalde organisaties zoals VeiligheidNL die al lang en breed hebben bewezen betrouwbare informatie te verschaffen. Dit geldt ook voor betrouwbare medische websites zoals Thuisarts.nl.

Een site als Wikipedia is een beetje lastig. Het punt is namelijk dat vrijwel iedereen daar informatie op kan zetten, waardoor de kans groter is dat de bronnen niet kloppen en de informatie niet betrouwbaar is. Tegenwoordig is dit echter anders dan het begintijdperk, nu wordt de informatie op Wikipedia beter gemodereerd (gecheckt en aangepast). Als je nu een bepaalde wijziging aanbrengt waarvan je weet dat deze onbetrouwbaar is, dan wordt deze wijziging binnen enkele minuten meestal alweer ongedaan gemaakt. Bovendien kun je dan ook een waarschuwing krijgen dat je foutieve informatie verstrekt.

Ook heeft Wikipedia tegenwoordig een optie waarbij je informatie in een artikel kunt laten markeren. Er komt dan een melding bij te staan. Deze melding geeft dan een soort alert. Dat er wordt afgevraagd of er wel sprake is van betrouwbare informatie. Al met al is Wikipedia dus een stuk betrouwbaarder dan vroeger en het is een ideaal uitgangspunt voor leerlingen om bronnen te zoeken voor een bepaald onderwerp. Maar blijf altijd kritisch.

Deel nooit zomaar betrouwbare gegevens

Als ouder kun jij een belangrijke bijdrage leveren aan de mediawijsheid van je kind. Je kunt bijvoorbeeld je kind adviseren over hoe deze om moet gaan met social media. De hersenen van jonge kinderen zijn nog niet helemaal optimaal. Dat betekent dat ze vaak onverantwoordelijker zijn en soms impulsief kunnen zijn. En oplichters en dergelijke kunnen kinderen tegenwoordig heel gemakkelijk contacteren.

Zeker dankzij de Sociale Media, waardoor men precies weet wie je bent en wat je doet. Je moet je kind dan ook als advies meegeven dat deze nooit zomaar betrouwbare gegevens moet delen. Daarbij kun je bijvoorbeeld denken aan bankrekeningnummers, pincodes, BSN-nummer en ga zo maar verder. Vertel je kinderen dit dan ook al op jonge leeftijd.

Wat zet je wel en niet op social media?

Wil je kind een eigen social media profiel? Bespreek samen wat de mogelijkheden zijn van dat specifieke social media platform, wie je kind mag toelaten als connectie, wat je van je kind verwacht, of je gaat controleren en ook wat de gevaren kunnen zijn. Het is bij elk social media platform mogelijk om een privé-account aan te maken. Dat betekent dat niemand de inhoud kan zien, behalve als je ‘vrienden’ wordt. Spreek dan ook af wie ze toelaten als vriend. Kennen ze diegene ook in het ‘echte’ leven? Vertel dat er ook mensen op internet die zich voordoen als iemand anders.

Laat ook weten welke informatie en wat voor foto’s toegestaan zijn om te delen. Wat niet? Je adres, de naam van je school, foto’s van andere mensen die niet weten dat jij het plaatst, een foto in ondergoed of zwemkleding, jij weet wat jullie grenzen zijn en wat je okee vindt en niet. Denk erover na voordat het zo ver is en bespreek het vooraf met de vader of moeder van je kind.

Leg ook uit waaróm je niet wil dat bepaalde foto’s of informatie gedeeld wordt. Geef bijvoorbeeld aan dat het internet voor eeuwig is. Alles wat op internet wordt gezet, kan er in principe voor altijd op blijven staan. En dat is natuurlijk gevaarlijk, ook voor de toekomst van je kind en daar moet jij je kind dan ook rekening mee laten houden.

Houd het gesprek open en controleer

Laat je kind weten dat er website bestaan met beelden en informatie die schokkend kunnen zijn of (nog) niet geschikt voor hun leeftijd. Bijvoorbeeld website met content over geweld, seks of met grof taalgebruik Er zijn verschillende manieren hoe jij hier als ouder mee om kunt gaan. Veel ouders proberen bijvoorbeeld een blokkade te gebruiken, zodat kinderen die websites niet kunnen bezoeken.

Een probleem is echter dat dit niet altijd feilloos werkt. Er zijn tegenwoordig namelijk zoveel websites dat dit bijna niet te doen is. Daarom kun je beter je kind inlichten over het bestaan ervan, zodat je kind er van weet en ook weet wat te doen als het per ongeluk op zo’n website terecht komt. Spreek bijvoorbeeld af dat je kind jou of je partner roept om het te laten zien. Houd ook hier weer het gesprek open en praat over wat je kind gezien heeft en wat het met hem of haar doet.

Besluit of je (af en toe) wil controleren wat je kind op internet/ social media doet. Waar je ook voor kiest: bespreek het met je kind. Controleer je niet? Maak dan afspraken over wat jullie wel of niet goed vinden. Controleer je wel? Vertel dat je elkaar vertrouwt, maar dat je wel wilt weten wat er gaande is. Houd altijd het gesprek open, wordt niet boos als je kind eens een misstap maakt (ontdekken en fouten maken hoort erbij) en laat weten dat het vooral leuk moet blijven online.

En dat als je kind er sip van wordt (online pesten, onrealistische schoonheidsidealen, internet kan soms een nare plek zijn) dat het ook oké is om even niet online te zijn en iets anders te gaan doen.