Wie beslist dat je kind blijft zitten?

Voor sommige ouders breekt op het einde van het schooljaar een periode van onzekerheid aan over het lot van hun kinderen in de school. De overgrote meerderheid van de ouders hoeft zich geen zorgen te maken over de schoolprestaties van hun kind. Maar dat is niet voor iedereen het geval. Soms beslist de school dat je kind beter blijft zitten op de basis- of middelbare school. In deze blog “Help, wie beslist dat je kind blijft zitten” over de pro's en contra's tijdens het doubleren.

Het nut van zittenblijven en de polemieken daarrond

Zittenblijvers in Nederland kent een hoog percentage ten opzichte van andere landen. Ongeveer de helft van de leerlingen hebben doubleren achter de rug wanneer ze de schoolbanken hebben verlaten. Maar heeft dat jaartje zittenblijven ook het gewenste effect bij de betrokken leerlingen zelf. Daar zijn de meningen over verdeeld. Uit een wetenschappelijk onderzoek blijkt dat doubleren in een korte termijnperiode een nuttige werking heeft, maar op langere termijn geen voordelen oplevert. Zittenblijven zorgt voor een enorme impact bij de schoolgaande kinderen. Denk alleen maar dat je met een schone lei het nieuwe schooljaar moet starten en dat je kind de klasgenoten en schoolvrienden van vroeger niet meer ziet. Voor sommige kinderen komt dat nogal heftig over.

Wie beslist uiteindelijk over zittenblijven?

De school bepaalt wanneer iemand blijft zitten of niet. Meestal gebeurt deze drastische beslissing in overleg met de ouders om een leerling een jaartje over te laten doen. In het verleden werden al hierover enkele richtinggevende gesprekken gevoerd en welk begeleidingstraject wordt gevolgd om eventueel de leerachterstand bij je kind bij te benen ten opzichte van de andere studiegenoten. De school evalueert de mening van de ouders, maar gaat wel uiteindelijk zelf de knoop doorhakken wat betreft doubleren of niet. Zittenblijven dient niet als een donderslag bij heldere hemel aan te komen. Op de meeste scholen wordt er in de maand februari al een vingerwijzing gegeven of je kind in aanmerking komt om te moeten blijven zitten. Het uiteindelijke oordeel vindt enkele weken voor het einde van het schooljaar plaats.

Enkele cijfers over zittenblijven

Zittenblijven hangt af van school tot school. Hieronder enkele opmerkelijke cijfers:

Bij vijf procent van de basisscholen kom zitten blijven niet ter sprake
Bij één op zes kinderen in het basisonderwijs wordt in Nederland een leerachterstand vastgesteld. Tien procent heeft langer kleuteronderwijs genoten dan normaal is voorzien
Een school die meer zittenblijvers telt, behaalt minder resultaten tijdens de eindtoets in groep acht
In minder sterke scholen doet twintig procent van de leerlingen langer dan acht jaar er over om de basisschool te beëindigen

Het tijdelijk nut van zittenblijven

In Nederland wijzen cijfers uit dat plus minus de helft van de leerlingen een keer op de basisschool of de middelbare school een uitschuiver maakt en het jaar moet overdoen. De resultaten zijn in die periode goed wat ook logisch lijkt. De leerstof wordt herhaald wat het kind in het verleden al eerder heeft doorgenomen. Maar op langere termijn lijkt dit effect geen vruchten meer af te werpen. Onderwijskundigen kwamen tijdens een uitgebreid onderzoek tot de vaststelling dat zittenblijven eerder een averechtse uitwerking had. Daarnaast is het voor ouders een extra financiële dobber. Soms ontstaat de indruk dat scholen bewust een leerling laten zittenblijven omdat het voor de school extra inkomsten genereert.

De schadelijke gevolgen van doubleren

De gevolgen van zittenblijven zijn niet te overzien. Volgende bezwaren komen vaak aan de oppervlakte:

Zittenblijvers vertonen een lager zelfbeeld ten opzichte van de doorstromers wat het schoolresultaat niet ten goede komt
Door het lage zelfbeeld hebben deze leerlingen vaak sociaal en emotionele problemen
Met het zittenblijven verhoogt de kans dat de leerling helemaal stopt met studeren. Voor studenten die twee keer zittenblijvers zijn, is dit het geval
Klasgenoten nemen een negatieve houding aan tegenover studenten die doubleren
Blijven zitten vermindert demotivatie let soms traumatische gevolgen

Hoe kan je als bezorgde ouder zittenblijven voorkomen?

Met welke strategische plannen kan je als ouder zittenblijven vermijden. Volgende parameters zijn belangrijk:

Voorschoolse begeleiding laten volgen die op maat is gesneden van de behoeften van je kind en die worden gegeven door vakbekwame pedagogische begeleiders
Eventueel een schakel schooljaar inlassen tussen groep twee en groep drie of tussen groep drie en vier zodat de leerstof heel vakgericht in drie jaar tijd wordt gegeven
De systematische beoordeling met specifieke volgsystemen om te leren
Uitbreiding van de leertijd buiten de schooluren. Denk maar aan de opmars van de zomerscholen de laatste jaren
Contact houden met de leerkracht. Sommige leraars stellen een leerstof samen die op individuele noden worden gemaakt
Extra instructies in kleine groepen helpen vaak uitstekend

Voorkomen is beter dan te genezen

Tracht zittenblijven te voorkomen door je kind een doelgerichte leerstof aan te reiken. Achterhaal op voorhand wat het einddoel van de school is en maak een tussentijdse evaluatie zodat je alles op de voet kan volgen. Naast duidelijk onderricht in groep één en groep twee is het wel belangrijk dat je ruimte laat dat je kind zich ontspant tijdens de vrije tijd. Een rollenspel is een belangrijke activiteit om een schoolervaring in de juiste kader te plaatsen.

Besluit: doorstromen is de beste oplossing

Internationaal onderzoek wees uit dat doubleren meer negatieve dan positieve ervaringen opleverde. Met andere woorden is er geen tastbaar bewijs gevonden dat het zittenblijven de resultaten van de studenten verbetert. In een vrije korte termijn lijkt die prestatiecurve succesrijk te zijn, maar op een langere periode levert het nauwelijks een gunstig resultaat op. De nefaste gevolgen zijn voornamelijk te zien bij:

Leerlingen met een oudere leeftijd
Kinderen die afkomstig zijn uit een laag sociaal milieu
Voor schoolgaande kinderen waarvan de ouders nauwelijks belangstelling waarde hechten aan educatie
Meisjes in mindere mate, bij jongens tonen meer onverschilligheid
Gedragsproblemen bij leerlingen zoals ADHD of autisme
Jongeren die al en keer zijn blijven zitten

Wat kan je zelf als ouder concreet doen

Probeer sowieso naar een “alternatieve” oplossing te zoeken en laat je kind in de mate van het mogelijke doorstromen. Leg contact met de school, de betrokken leerkrachten en tracht een gulden middenweg te vinden als ouder. Waarom kiezen voor doorstroming of waarom resoluut de voorkeur geven aan het zittenblijven. De pro's en contra's zorgvuldig wikken en wegen. Verlies niet uit het oog om de mening van je kind te vragen. De meeste kinderen staan voor een dilemma omdat ze hun vrienden uit de klas niet willen missen in de toekomst.

Hoe wordt besluitvorming door leerkrachten bepaald

Ook een leerkracht staat voor een verscheurende keuze die niet over één nacht ijs wordt genomen. De wens van de ouders en het kind zijn uiteraard doorslaggevend bij de beslissingskeuze. Volgende algemene vragen worden vaak door een leerkracht in kaart gebracht bij de definitieve evaluatie:

Analyse over de zwakke en sterke troeven van de leerling
De emotionele ontwikkeling en de gedragsattitude in de klas
Welke doelstellingen voorop zetten om een succesvol verhaal te schrijven
In welke mate is feedback bij de leerling welkom en noodzakelijk
De plus- en minpunten van doubleren: beschrijf de bewijsvoeringen uitvoerig
Een standpunt innemen in naam van de school
De schoolplichtige staat altijd centraal bij de eindevaluatie

Wat zijn de argumenten om over te gaan tot zittenblijven

Een besluit nemen tot een doublure wordt pas genomen na afspraken met de ouders en de leerlingen. Zittenblijven als voorstel wordt overwogen bij de volgende criteria en met wederzijds overleg met de school:

Het zelfvertrouwen van de leerling wordt omhoog gekrikt. De doelen moeten wel goed worden uitgelegd bij de betrokken leerling
Leerling heeft niet alle cursussen gevolgd door bepaalde omstandigheden zoals langdurige afwezigheid bij ziekte
De onderlinge verstandhouding tussen leerkracht en leerling is positief te noemen
Schoolplichtige geeft zelf aan om het schooljaar over te doen