Zo stimuleer je eerlijkheid bij je kinderen

Het spreekwoord luidt: Kinderen en dronkaards spreken de waarheid. Maar wat als je merkt dat jouw zoon of dochter niet altijd even eerlijk is? Hoe geef je je kind mee dat eerlijkheid echt heel belangrijk is? Wat kun jij doen om eerlijkheid te stimuleren bij je kind? Hier volgen een aantal tips die je helpen om je kind te leren dat eerlijkheid, altijd het langst duurt.

Wees zelf eerlijk

Kinderen kopiëren het gedrag van hun ouders. Soms is dat hilarisch, maar meestal is het vooral confronterend. Jouw uitspraken, jouw ongeduldige trekjes of onhebbelijkheden kun je zomaar ineens terug zien in het gedrag van je kleine hummel. Oepsss… dat is natuurlijk niet altijd de bedoeling.

Kinderen pikken sowieso meer op dan je denkt. Ook de gesprekken die jij voert in hun nabijheid. Dus als je kindje jou tegen je partner heeft horen zeggen dat jij de soep van de buurvrouw niet te eten vindt, en hij/zij hoort jou vervolgens tegen de buurvrouw zeggen dat de soep lekker was, dan wordt dat feilloos geregistreerd. Jij hebt dan tegen de buurvrouw (of je partner) “gejokt”.

Een ander voorbeeld van jokken (wat overigens net zo erg is als liegen, alleen het klinkt vriendelijker), is wanneer je kindje een vaccinatie of andere, enigszins, pijnlijke behandeling moet ondergaan. Hoewel je je kind niet bang wilt maken voor wat gebeuren moet, is het niet eerlijk als je zegt dat het helemaal geen pijn gaat doen. Beter kun je zeggen dat het misschien wel een beetje pijn doet, maar dat dit snel weer over zal gaan. Want uiteindelijk komt de pijn (en dus de waarheid) aan het licht.

Als je vindt dat je zoon of dochter nog niet toe is aan de harde waarheid, dan kun je beter de zaken wat afzwakken. Dat is makkelijker te verteren dan ronduit liegen. Want dat is verkeerd en jij moet het goede voorbeeld geven. En als de waarheid echt niet gecommuniceerd kan worden, ook niet in afgezwakte vorm, onthoud je dan helemaal van het geven van een toelichting. Geef gewoon geen commentaar en zeg bijvoorbeeld dat je vindt dat hij/zij dat nog niet hoeft te weten, en dat als jij vindt dat zij het mogen weten, dat je het ze dan eerlijk zal vertellen. Maar liegen… als je wilt dat je kind eerlijkheid voorop stelt, dan zul je dat zelf ook moeten doen.

Beloon eerlijkheid

De meeste kinderen gaan pas liegen als ze bang zijn om de waarheid te spreken. Soms doen ze iets waarvan ze weten dat jij daar niet blij mee bent en dat eigenlijk niet mag. Om één of andere reden, hebben ze het toch gedaan en zijn bang voor eventuele gevolgen. Zodra ze het vertrouwen hebben dat het vertellen van de waarheid minder erg is dan liegen, dan zullen ze altijd de weg van de waarheid kiezen.

Vaak zie je aan kinderen als ze een leugen vertellen. Ze beginnen te draaien, te stotteren en weg te kijken. Hoewel sommige kinderen je ook recht in je ogen aan kunnen kijken terwijl glashard aan het jokken zijn. Enfin, jij kent je kind het beste en meestal voel je als ouder feilloos aan wanneer je kind een loopje met je neemt. Twijfel je eraan of je kind eerlijk is? Vertel dat het heel belangrijk is dat ze eerlijk de waarheid vertellen omdat je ze wilt kunnen vertrouwen. Is dat niet overtuigend genoeg? Laat ze dan weten dat, ook al hebben ze misschien iets gedaan dat niet mag, er geen situatie denkbaar is waarin jij niet van hem/haar zou houden. Dus ondanks wat ze dan eventueel gedaan hebben, jij altijd van hem/haar zal blijven houden. Maak direct daarna ook goed duidelijk dat je vele malen bozer en ontzettend teleurgesteld zult zijn, mocht je er achter komen dat ze tegen je gelogen hebben. Dat oneerlijkheid jou heel verdrietig zou maken.

Heb je ze kunnen overtuigen en durven ze je de waarheid te vertellen, dan moet je dat belonen. Niet het gedrag of hetgeen ze tegen de regels hebben gedaan, maar hun eerlijkheid. Zeg dat je het heel fijn vindt dat ze eerlijk geweest zijn. En koppel hun eerlijkheid los van het “stoute” gedrag. Keur het stoute gedrag duidelijk af, maar benadruk altijd hoe goed het is dat ze het eerlijk verteld hebben. In sommige gevallen zal dat heel moeilijk zijn, maar als je direct na het eerlijke verhaal compleet uit je dak gaat, dan zal je zoon/dochter zich de volgende keer wel twee keer bedenken voordat hij/zij jou de waarheid gaat vertellen.

Keur liegen af

Maak er echt een drama van als je er achter komt dat je kindje tegen je heeft gelogen. Ook in situaties waarin het op zich niet zoveel schade heeft veroorzaakt. Laat extreme teleurstelling zien zodra er een leugen aan het licht komt. Vraag je hardop af, waarom hij/zij dacht dat het vertellen van de waarheid, erger zou zijn dan dit liegen. Want hoe kun je er nu ooit nog op vertrouwen dat hij/zij de waarheid spreekt? Natuurlijk is dit allemaal wel wat overdreven, maar het als je je kind bij de kleine leugens al leert dat dit echt niet door de beugel kan, dan stimuleer je eerlijkheid ook bij de grotere issues.

Een leugentje om bestwil

Er zijn uiteraard altijd situaties te bedenken waarin een zogenaamd “leugentje om bestwil” de voorkeur heeft ten opzichte van de (keiharde) waarheid. Hoe je een dergelijke afweging maakt (dus wanneer wel en wanneer niet), dat is eigenlijk afhankelijk van je eigen normen en waarden. Wat vind jij toelaatbaar en wat niet. Vaak zijn deze grensgevallen ook afhankelijk van de cultuur waarin je opgroeit.

Betrapt je kind jou op een leugentje om bestwil, en spreekt hij/zij jou daar op aan, leg dan duidelijk uit waarom je dit leugentje vertelde. Hiermee maak je voor je kind duidelijk dat er een goede reden achter jouw onwaarheid zit. Probeer de nuance tussen oneerlijkheid en liegen om andermans gevoelens te sparen, toe te lichten. Dan weet je kind waar de grens ligt en zal hij/zij opgroeien tot een meer empathisch mens.

Uitleggen en verantwoorden

Eerlijk…? Iedere ouder vertelt wel eens een leugen aan zijn kind. Het begint al met het bestaan van een Sinterklaas, om maar een heel flauw voorbeeld te noemen. Over het algemeen is er een geldige reden om tegen je kindje te liegen of een onwaarheid te vertellen. En moet je het waarom altijd verantwoorden of uitleggen? Nee zeker niet. Jij bent per slot van rekening de ouder en jij hebt het gezag. Als jij gegronde redenen hebt om de waarheid weg te houden bij je kind, dan heb je daar alle recht toe. Besef je echter wel dat je jouw normen en waarden hieromtrent, overdraagt aan je kind. Dus wat jij toelaatbaar gedrag vindt voor jezelf, kun je ook verwachten van je kind. En strikt genomen kun je het je zoon of dochter dan ook niet kwalijk nemen als blijkt dat ze jouw gedrag als voorbeeld nemen.