Homoseksueel ouderschap

Sinds Nederland in 2001 als eerste land ter wereld het homohuwelijk mogelijk maakte, zijn de rechten van homoseksuelen er flink op vooruit gegaan. Het homohuwelijk zorgt ervoor dat er geen verschillen meer zijn betreffende de rechten en plichten binnen het huwelijk tussen heteroseksuelen en homoseksuelen. Zo kunnen homoseksuele gehuwden nu van elkaar erven en van partnerpensioen genieten.

Een ding blijft voor homoseksuele gehuwden nog lastig en dat is het homoseksueel ouderschap. Het is niet onmogelijk, maar feit is dat mannen geen kinderen kunnen baren. Wettelijk gezien blijft de moeder als degene die het kind baart altijd de belangrijkste ouder. Betreffende het ouderschap is het voor lesbische koppels dan ook iets gemakkelijker om dit juridisch voor elkaar te krijgen dan homoseksuele koppels.

Juridisch ouderschap en het ouderlijk gezag

Het juridisch ouderschap en het ouderlijk gezag spelen een belangrijke rol als een homoseksueel koppel beslist om aan kinderen te beginnen. Als homoseksueel koppel heb je altijd een vrouw nodig. In principe zijn er dan drie ouders, terwijl een kind maar maximaal twee juridische ouders kan hebben. Bij het juridisch ouderschap gaat het om de familieband. Zaken als erfrecht en nationaliteit spelen daarbij mee. Logischerwijs is de moeder van het kind dan ook altijd juridisch ouder. Is de moeder gehuwd of heeft een geregistreerd partnerschap, dan wordt haar partner automatisch ook juridisch ouder.

Het ouderlijk gezag is iets anders dan het juridisch ouderschap. Het ouderlijk gezag houdt in dat je als ouders verantwoordelijk bent voor de opvoeding en verzorging van het kind tot zijn of haar 18e verjaardag en dat je financieel verantwoordelijk bent tot het kind 21 jaar is. Een homoseksueel koppel dat een kinderwens heeft, zal ook juridisch ouderschap willen. Dit is in sommige gevallen mogelijk, maar houdt altijd een gang naar de rechtbank in.

Wat zijn de opties voor een homoseksueel ouderschap?

Voor homoseksuele stellen zijn er verschillende opties om hun kinderwens te vervullen. De meest gebruikte methode is door het inschakelen van een draagmoeder. Dit is ook de enigste manier om voor elkaar te krijgen dat het kind ook een biologische connectie krijgt met één van de vaders. Een gedeeld ouderschap, of co-ouderschap komt ook voor. Er wordt dan voor gekozen om het kind op te te laten voeden door het homoseksuele paar samen met een alleenstaande moeder, een ander echtpaar of een lesbisch koppel. Ook adoptie is nog een mogelijkheid, maar is in veel gevallen een uiterst langdurig en moeilijk proces dat ook nog veel kost. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is adoptie misschien wel het lastigste te realiseren voor een homoseksueel koppel.

Draagmoeder

De meeste homoseksuele koppels zullen voor een draagmoeder kiezen om hun kind ter wereld te laten komen. Met een draagmoeder is het namelijk mogelijk dat één van de partners zijn zaad doneert en dus ook daadwerkelijk biologisch aan het kind verwant is. Maar dit houdt nog steeds niet in dat de biologische vader ook automatisch de juridische ouder is. De Nederlandse wet maakt dan ook onderscheid tussen een getrouwde of een ongetrouwde draagmoeder. Als homokoppel zul je dus al ruim voor het uitkiezen van een draagmoeder moeten weten voor welk soort draagmoeder je gaat kiezen. Je weet dan namelijk welk juridisch traject je af moet leggen.

Ongetrouwde draagmoeder

Wanneer het homokoppel een ongetrouwde draagmoeder heeft uitgekozen en zij ook daadwerkelijk zwanger is geworden, moet er direct actie ondernomen worden. Tijdens de zwangerschap dient één van de homoseksuele partners het kind officieel te erkennen. Meestal zal dit de partner zijn die ook de biologische verwantschap met het kind heeft. Uiteraard zal ook de moeder officieel moeten instemmen. Wanneer dit geregeld is, is één van de partners juridisch ouder van het kind. Na de geboorte van het kind zal deze juridische ouder naar de rechtbank moeten om een eenhoofdig gezag over het kind te verkrijgen. Na twee jaar samen het kind verzorgd te hebben kan de andere partner vervolgens het kind gaan adopteren. Als dit wordt toegewezen, zal de draagmoeder haar status als juridisch ouder verliezen en wordt ook de andere partner juridisch ouder van het kind.

Getrouwde draagmoeder

Als de draagmoeder gehuwd is of zij heeft een geregistreerd partnerschap, dan zal naast haarzelf, haar partner automatisch de juridische ouder worden. Dit is ook het geval als de één van de homoseksuele partners biologisch de vader van het kind is. Wat er dan moet gebeuren is dat de partner van de draagmoeder reeds tijdens de zwangerschap bij de rechtbank het vaderschap ontkent. De rechtbank kan dan de biologische vader of de andere homoseksuele partner aanwijzen als juridische ouder. Ook hier geldt weer dat de draagmoeder hiervoor toestemming geeft. Vervolgens geldt na de geboorte dezelfde juridische weg als bij een ongetrouwde moeder. Na twee jaar kan de andere partner het kind adopteren en zal ook de draagmoeder het juridisch ouderschap verliezen.

Een draagmoeder uit het buitenland

Als er in Nederland geen draagmoeder gevonden wordt, dan wordt er soms wel eens uitgeweken naar een draagmoeder in het buitenland. Dit is vaak een complexe situatie, ook al omdat het kind in het buitenland geboren wordt. Daarnaast moet je de regels van het betreffende land weten. Per land kunnen de regels weer verschillen en al helemaal als het ook nog om homoseksueel ouderschap gaat. In de meeste gevallen kom je dan ook in de Verenigde Staten uit dat betreffende het draagmoederschap de gemakkelijkste regels heeft. In veel landen is het sowieso voor homoseksuele koppels onmogelijk om een draagmoeder uit dat land te kiezen.

Het co-ouderschap

Er kan ook gekozen worden voor het co-ouderschap. Het homokoppel spreekt dan samen met een ander heterokoppel, een lesbisch koppel of een alleenstaande moeder af om gezamenlijk het ouderschap op zich te nemen. Maar ook met deze constructie geldt dat het kind maar twee juridische ouders kan hebben. Omdat het een gedeeld ouderschap is, zal in de meeste gevallen de moeder ook de juridisch ouder blijven. Wie er dan de tweede juridische ouder wordt moet goed afgesproken worden. In de praktijk zal dit vaak ook afhangen wie de biologische vader van het kind is. Het is absoluut aan te raden om alle afspraken in een contract vast te leggen en dit bij een notaris te laten passeren. Ook een advocaat kan helpen met het opstellen van een contract.

Co-ouderschap met een hetero of lesbisch stel

De moeder van het kind is ook nu weer automatisch juridisch ouder. Vervolgens moet er afgesproken worden wie daarnaast het juridisch ouderschap verkrijgt. Als de moeder getrouwd is of een geregistreerd partnerschap heeft zal haar partner automatisch de juridische ouder zijn. Als dit niet de bedoeling is, dan zal tijdens de zwangerschap de gang naar de rechtbank gemaakt moeten worden, zodat één van de partners van het homokoppel, met toestemming van de moeder, officieel het kind zal erkennen. Na de geboorte zal het co-ouderschap pas officieel erkend worden als beide juridische partners bij de rechtbank gezamenlijk het gezag aanvragen.

Co-ouderschap met een alleenstaande moeder

Ook is het co-ouderschap mogelijk met een alleenstaande moeder. De alleenstaande moeder zal juridisch ouder worden en ook het gezag over het kind krijgen. Het is ook nu heel belangrijk om alles goed af te spreken. Het is namelijk de alleenstaande moeder die bepaald wie ook juridisch ouder wordt. Een van de partners van het homokoppel moet tijdens de zwangerschap het kind officieel gaan erkennen. Gebeurt dit niet en de moeder beslist dat iemand anders juridisch ouder wordt, dan is het bijna onmogelijk voor het homoseksuele koppel om nog het gezag over het kind te verkrijgen.

Adoptie

‘Dan adopteer je toch een kind?’. Dit wordt vaak klakkeloos tegen een homokoppel met een kinderwens gezegd. Misschien goed bedoeld, maar wel een bewijs van totale onwetendheid, want dit gaat niet zomaar. Er zijn voor homoseksuele koppels maar heel weinig mogelijkheden.

Nederland

Als liberaal land zou het logisch en ook gemakkelijk zijn om als homokoppel een Nederlands kind te kunnen adopteren. Misschien gaat dit juridisch ook gemakkelijker, maar er worden nagenoeg geen Nederlandse kinderen geadopteerd. Het aantal Nederlandse kinderen dat jaarlijkse geadopteerd wordt ligt rond de 25. En dan worden de meesten nog door familie of naaste omgeving geadopteerd. Op zich is dit goed nieuws, want dat houdt in dat Nederlandse kinderen gewenst zijn.

Toch is er nog een andere kant en dat is dat er jaarlijks in Nederland gemiddeld 30.000 abortussen plaatsvinden. Van dit aantal zijn er gemiddeld 1.000 abortussen om medische redenen. Politiek gezien is hier weinig tot geen oog voor. Als namelijk een gedeelte van de abortussen voorkomen kan worden, kan dit goede hoop betekenen voor homokoppels met een kinderwens en ongewenst kinderloze koppels.

Buitenland

Ook adoptie van een kind uit het buitenland is haast niet mogelijk. De landen die homoseksueel ouderschap accepteren zijn op één hand te tellen. Vrijwel alle kinderen die door een homokoppel worden geadopteerd komen uit de Verenigde Staten. Dit land is dan ook de enige mogelijkheid als het om adoptie gaat. Maar dit geldt overigens voor maar 13 staten in de Verenigde Staten.