Zwangerschapsdiscriminatie op het werk

Hoewel we in Nederland in een land leven waarin rechten van minderheden goed zijn beschermd, komt discriminatie in allerlei vormen nog wel degelijk voor. Een van deze vormen van discriminatie is zwangerschapsdiscriminatie. Hoewel een zwangerschap leuk behoort te zijn, kunnen vrouwen hier op het werk grote problemen mee krijgen. Je zwangerschap wordt zo een stuk minder leuk en kan zelfs de nodige stress opleveren. Wat is eigenlijk zwangerschapsdiscriminatie op het werk en wat kun je hier tegen doen?

Wat is zwangerschapsdiscriminatie?

Zwangerschapsdiscriminatie op het werk is een vorm van discriminatie die gericht is op zwangere vrouwen, waarbij zij vanwege hun zwangerschap benadeeld worden. Deze discriminatie kan op allerlei manier plaatsvinden. Zo kan een zwangere vrouw bij een sollicitatie niet aangenomen worden omdat ze zwanger is of kan een vrouw juist ontslagen worden vanwege haar zwangerschap. Daarbij blijft het nog niet. Een vrouw kan ook ontslagen worden als een werkgever een langdurige afwezigheid wegens zwangerschapsverlof niet accepteert of het tijdelijke contract van een zwangere vrouw wordt niet verlengd. Zwangerschapsdiscriminatie kan ook van toepassing zijn op opleiding en promotie als de vrouw vanwege haar zwangerschap hiervoor wordt buitengesloten.

Zwangerschapsdiscriminatie tijdens het solliciteren

Tijdens het sollicitatieproces kan er ook een subtielere wijze van zwangerschapsdiscriminatie plaatsvinden. Hiervoor hoef je als vrouw nog helemaal niet zwanger te zijn. Ook niet zwangere vrouwen kunnen dus last krijgen van zwangerschapsdiscriminatie. Dit gaat dan vooral om bepaalde vragen van de werkgever aan de sollicitante. Dit gaat dan om vragen of je een kinderwens hebt, je zwanger bent, of je dit op korte termijn van plan bent en hoe je de opvang van je kinderen hebt geregeld. Dit lijken misschien onschuldige vragen, maar kunnen rechtstreeks naar discriminatie worden verwezen, omdat een werkgever op basis van de gegeven antwoorden kan beslissen jou niet aan te nemen. Dit zijn dan ook vragen die een werkgever wettelijk gezien niet mag vragen en als sollicitante ben jij ook helemaal niet verplicht om op deze vragen antwoord te geven. Het is zelfs zo dat als jij zwanger bent, dit ook niet hoeft te melden. Een werkgever mag je hier achteraf ook niet om ontslaan. De werkgever mag je door je zwangerschap ook niet benadelen met betrekking tot de arbeidsvoorwaarden of het aantal te werken uren.

Is zwangerschapsdiscriminatie van alle tijden?

Zwangerschapsdiscriminatie is vooral iets wat sinds de afgelopen 50 jaar speelt. Voordien hadden vrouwen op arbeidsgebied sowieso weinig rechten en vond er vooral algehele discriminatie van vrouwen plaats. Het was volstrekt normaal dat de vrouw thuis bleef om het huishouden te doen en op de kinderen te passen en de man was aan het werk. In de tijd dat vrouwen aan het werk gingen was het de normaalste zaak van de wereld dat een vrouw stopte met werken als ze in het huwelijk trad of als zij zwanger werd. Pas sinds de jaren 70 zijn de eerste rechten voor vrouwen ontstaan, zodat vrouwen ook tijdens hun zwangerschap konden doorwerken en tijdens of na hun zwangerschap hun baan niet verloren. Tegenwoordig is de positie van zwangere vrouwen goed geregeld. Maar net zoals ook andere vormen van discriminatie vindt discriminatie vooral ook onbewust of heel subtiel plaats. Vooral onwetendheid is de reden dat zwangerschapsdiscriminatie vandaag de dag nog steeds plaatsvindt. En in gevallen dat het bewuste discriminatie is, is het vaak de subtiele wijze waarop het plaatsvindt, zodat veel vrouwen dit niet eens doorhebben of het er bij laten zitten. Toch zijn er mogelijkheden om zwangerschapsdiscriminatie aan te pakken en daarbij heeft de zwangere vrouw de wet achter zich staan.

Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen

Het VN verdrag ‘Universele Verklaring van de Rechten van de Mens’ bestaat al sinds 1948. Hierin worden alle rechten van de wereldbevolking opgesomd en de verplichtingen die overheden hebben om deze rechten te waarborgen. Toch zijn uit dit verdrag nog diverse afsplitsingen uit ontstaan om zo de rechten van bepaalde minderheidsgroepen extra te waarborgen. Hetzelfde is ook het geval met de rechten van vrouwen. Zo is er het ‘Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen’ uitgebracht. Dit verdrag, ook wel CEDAW (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women) genoemd, werd in 1979 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties aangenomen. Hierna moesten de landen die lid waren van de VN deze verklaring ratificeren. Het verdrag trad uiteindelijk in werking in 1981 en werd door Nederland en België in 1980 ondertekend. België ratificeerde dit verdrag in 1985 en Nederland in 1991. Dit verdrag voorziet in de bescherming van de vrouw, waarbij elke vorm van onderscheid, uitsluiting of beperking op grond van geslacht wordt tegengegaan. Hieronder valt dus ook wzangerschapsdiscriminatie en van landen die dit verdrag hebben ondertekend wordt verwacht, dat zij passende maatregelen te nemen om vormen van discriminatie op grond van geslacht tegen te gaan.

Hoe gaat Nederland wettelijk met zwangerschapsdiscriminatie om?

Naast het feit dat Nederland het VN verdrag heeft geratificeerd, is in Nederland zwangerschapsdiscriminatie, tezamen met alle andere vormen van discriminatie, verboden op grond van artikel 1 van de Wet gelijke behandeling. In Nederland is dus elke vorm van zwangerschapsdiscriminatie verboden. De Nederlandse overheid zet hierbij drie maatregelen in om zorg te dragen voor een gelijke behandeling van zwangere vrouwen op de arbeidsmarkt. Er wordt door de inspectie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gecontroleerd of bedrijven zich aan de regels houden. De inspectie heeft het recht om bedrijven te waarschuwen en in gevallen dat bedrijven blijvend de wet blijven overtreden en zwangere vrouwen blijven discrimineren, een boete op te leggen. Verder wordt in opdracht van het Ministerie van SZW voorlichting gegeven over zwangerschapsdiscriminatie. Dit vindt vooral plaats bij externe organisaties op het gebied van opvoeding en geboortezorg, zoals consultatiebureaus en GGD's. Ten slotte zorgt de overheid voor opvang van en de mogelijkheid voor zwangere vrouwen die te maken hebben met discriminatie, om bij de juiste instanties een klacht in te dienen.

Regels voor de werkgever betreffende zwangere medewerksters

De werkgever moet zwangere vrouwen altijd hetzelfde behandelen als alle andere medewerkers. Daarbij is de werkgever verplicht om voor een gezonde en veilige werkomgeving te zorgen. Dit is wettelijk geregeld en een werkgever kan hier niet onderuit. Zo hebben zwangere medewerkers wettelijk het recht op aangepast werk als de werkgever een gezonde en veilige werkomgeving niet kan garanderen. Daarnaast hebben zwangere medewerkers het recht op aangepaste werktijden als hun zwangerschap hierom vraagt en hebben zij een wettelijk recht op zwangerschapsverlof. Tevens mag een werkgever hen geen werk verplichten die de gezondheid van de medewerkster en haar ongeboren kind schade kan aandoen. Denk hierbij aan het veelvuldig bukken en tillen tijdens een zwangerschap of het werken met gevaarlijke chemische middelen. Ontslag omdat een medewerkster zwanger is of de wens heeft om zwanger te worden is verboden. Hieronder valt ook dat contractverlenging om deze reden niet geweigerd mag worden.

Goede afspraken maken is belangrijk

Om te voorkomen dat je als zwangere medewerkster in aanraking komt met zwangerschapsdiscriminatie op het werk is het belangrijk om met de werkgever goede afspraken te maken. Hierdoor kan ook elke vorm van onduidelijkheid of schijn van discriminatie weggenomen worden. Je behoudt hierdoor ook een goede relatie met je werkgever. Totdat het zwangerschapsverlof ingaat kun je nog gewoon doorwerken. Maar je bent ondertussen wel zwanger en kun je misschien niet optimaal aan het werk. Maak daarom, zodra je je zwangerschap aan je werkgever kenbaar hebt gemaakt, goede afspraken omtrent het eventueel aanpassen van werktijden en rusttijden, de ingangsdatum van je zwangerschapsverlof en maak afspraken over ouderschapsverlof voor na de zwangerschap. Werkgevers zullen hier in de regel niet moeilijk over doen, want men weet heus wel dat je als zwangere medewerker alle rechten behoudt die andere werknemers ook hebben. Een goede werkgever kent ook alle verplichtingen die hij tegenover zijn of haar medewerkers heeft. Bij een werkgever die de HRM goed op orde heeft zul je dan ook geen problemen ervaren en zal men ook met je meeleven. Maar er kunnen situaties zijn dat werkgevers onvoldoende op de hoogte zijn van de wettelijke regels of weigeren zit aan de wettelijke regels te houden.

Wat kun je doen als je slachtoffer bent van zwangerschapsdiscriminatie?

Als zwangere medewerker sta je er gelukkig niet alleen voor als je slachtoffer bent van zwangerschapsdiscriminatie. Is het je direct leidinggevende die weigert mee te werken? Stap dan eerst naar de afdeling personeelszaken en probeer met hen tot een oplossing te komen. Verder kun je ook aankloppen bij de ondernemingsraad en de bedrijfsarts. Voor externe hulp kun je ook de vakbond inschakelen. Mocht dit allemaal geen soelaas bieden, stap dan naar een anti-discriminatiebureau. Dit kan een lokale vestiging zijn, maar je kunt op https://www.discriminatie.nl/#/home ook veel informatie krijgen en online een melding doen dat je gediscrimineerd wordt. Je kunt je klacht over je werkgever ook kwijt bij het College voor de Rechten van de Mens. Ook zij hebben een website: https://klachtenformulier.mensenrechten.nl/#/ waar je online je klacht over je werkgever kunt indienen. Deze instanties zullen rechtstreeks met je werkgever in contact treden en je werkgever op zijn verplichtingen en jouw rechten wijzen. Doet je werkgever erg lastig? Dan kun je in het ergste geval een advocaat inschakelen en naar de rechter stappen. Gelukkig is dit een stap die in de meeste gevallen niet gezet hoeft te worden.