Selectief mutisme: verlegenheid bij je kind

Selectief mutisme is een slopende angststoornis bij kinderen die wordt gekenmerkt door het onvermogen van een kind om effectief te spreken en te communiceren in het openbaar. In dit artikel 'Selectief mutisme: verlegenheid bij je kind' leer je wat het precies is en wat je er aan kan doen. Daarnaast worden enkele tips gegeven hoe je je kind kan helpen om de plankenkoorts te overwinnen.

Selectief mutisme uitgelegd

'Selectief mutisme: verlegenheid bij je kind' is totaal iets anders dan andere spraak- en taalproblemen omdat kinderen geen fysieke problemen hebben om te spreken. Zij kunnen probleemloos praten in hun natuurlijke biotoop bij vrienden en familie zoals alle andere kinderen. Maar in een situatie waar je kind zich angstig en ongemakkelijk voelt zoals op school, kan je kind helemaal niet praten en klapt zelfs volledig dicht.

Het is een extreme vorm van sociale fobie en verre van alleen maar verlegenheid of onwil om te spreken. Deze stoornis beïnvloedt het vermogen van een kind om dagelijks te communiceren en te functioneren. Een kind met selectief mutisme weigert niet of kiest er niet voor om niet te spreken. Ze zijn er gewoonweg niet toe in staat. Praten met onbekenden wakkert paniekgevoelens aan. Je kan het vergelijken met plankenkoorts waarbij praten onmogelijk is. Dit kan ertoe leiden dat kinderen steeds angstiger worden over deze situaties en er alles aan doen om die te vermijden. Bijvoorbeeld door te weigeren nog naar school te gaan.

Wat veroorzaakt selectief mutisme?

De oorzaken zijn niet altijd duidelijk en wetenschappelijk niet bewezen. Het is onmogelijk te zeggen waarom een kind het ontwikkelt. Er zijn deskundigen die beweren dat die neiging tot angst kan worden geërfd door een familielid. Kinderen met deze symptomen zijn over het algemeen verlegen en teruggetrokken. Je kind heeft een grotere kans om selectief mutisme te ontwikkelen als ze een spraak- of taalstoornis hebben. Andere ontwikkelen het ook als gevolg van ernstige verlatingsangst, wanneer ze niet bij hun ouders, vertrouwde omgeving of andere naaste familieleden zijn. Kinderen met deze angststoornis worden vaak door anderen gezien als grof of teruggetrokken en kunnen driftbuien hebben wanneer ze thuiskomen van school. Het is een manier om hun opgekropte spanning los te laten.

Aangezien verlegenheid bij kinderen tamelijk zeldzaam is, zijn de risicofactoren niet goed bekend. Er zijn een paar verbanden die kunnen worden gekoppeld aan de stoornis:

• Temperamentvolle factoren: let op gedragsmatige remming, negatief effect en ouderlijke geschiedenis van verlegenheid, sociale isolement en sociale angst
• Asociaal gedrag: ouders die weinig sociaal contact maken, willen dit kopiëren naar hun kinderen. Een overdreven controlerend of overbezorgd gedrag van de ouders kan ook een risico vormen

Wat zijn de symptomen van deze angststoornis?

Verlegenheid bij je kind wordt gekenmerkt door een gebrek aan spraak in bepaalde situaties. Hieronder enkele symptomen:

• falen om te spreken in specifieke sociale situaties
• overdreven verlegenheid
• sociale isolatie
• angst voor schaamte voor een groep
• driftbuien
• negatief zijn over alles
• opstandig gedrag

Hoe verlegenheid je kind op school treft

Selectief mutisme kan het leren en ontwikkelen van je kind aanzienlijk belemmeren, omdat ze geen hulp kunnen vragen of niet volledig kunnen deelnemen aan activiteiten in de klas of op de speelplaats. Het kan ertoe leiden dat ze achterblijven met thuiswerk, omdat ze geen opheldering kunnen vragen als ze iets van de leerstof of taken niet begrijpen. In de meest ernstige gevallen kunnen kinderen een ongeluk krijgen omdat ze niet in de mogelijkheid zijn om het toilet te gebruiken. Sommigen vermijden zelfs eten of drinken op school, zodat ze niet hoeven te vragen om naar het toilet te gaan. Ze kunnen ook onmogelijk hulp vragen wanneer ze gewond of onwel zijn. Het spreekt voor zich dat ze nauwelijks vrienden kunnen maken op school.

Een kind met selectief mutisme kijkt nauwelijks in de ogen van iemand en wenden hun hoofd af. Oogcontact zoeken staat niet in hun woordenboek. Voor de buitenwereld komen ze nogal onvriendelijk over omdat er in hun lichaamstaal een spontane glimlach nauwelijks af kan. Maar ondanks deze uiterlijke signalen willen de meeste kinderen met selectief mutisme actief vrienden worden en hebben ze mogelijk andere sociale vaardigheden dan hun communicatieproblemen.

Hoe kan je best je kind laten behandelen

De meeste kinderen kunnen die verlegenheid overwinnen. Maar hoe langer ze wachten met een een diagnose of behandeling, hoe moeilijker deze gedragsstoornis te overwinnen valt. Het is dus belangrijk om hulp te krijgen. De diagnose van selectief mutisme wordt meestal gedaan door een psycholoog. De behandeling is meestal een vorm van therapie zoals gedragstherapie of cognitieve gedragstherapie. Beide benaderingen zorgen voor een gestructureerde aanpak om de angst van het kind te ontrafelen. De therapeut gaat begrijpen dat het in eerste instantie niet mogelijk is om in sessies te spreken.

Het is ook heel belangrijk dat je kind ondersteuning van de school krijgt. De leerkracht moet bijvoorbeeld de technieken die in de therapie worden gebruikt, op school proberen toe te passen. Sommige leerkrachten en schoolpsychologen zijn getraind in het beheersen en behandelen van deze stoornis. Het is echter afhankelijk van de middelen van de school. Gezien het groeiend aantal kinderen met deze stoornis, is er een dringende behoefte aan meer bewustzijn en coördinatie tussen iedereen die zich bezighoudt met het probleem van het kind. Je vindt tegenwoordig ook verschillende facebook groepen rond dit thema.

Tips om je kind van die verlegenheid af te helpen

Weten hoe je met selectief mutisme moet omgaan, kan heel moeilijk zijn. Het is normaal dat je je soms gefrustreerd voelt over je kind. Je kan helpen door deze tips toe te passen:

• Niet onder druk zetten of beloningen aanbieden als ze praten
• Laat ze weten dat je hun angst begrijpt. Misschien knikken of het hoofd schudden om een antwoord te geven op een vraag
• Je kind prijzen voor elke poging om te spreken, maar (voorlopig) niet in het openbaar
• Stel je kind gerust dat het prima is om non-verbale communicatie te voeren zoals glimlachen, oogcontact en gebaren te gebruiken totdat ze zich prettig voelen
• Sociale situaties niet vermijden, maar nadenken over hoe je het gemakkelijker kunt maken voor je kind: ze kunnen zich bijvoorbeeld beter op hun gemak voelen bij een familiebijeenkomst die thuis plaatsvindt, in plaats van in een restaurant
• Praten met vrienden, familie en leerkrachten over de problemen van je kind
• Liefde en fysieke genegenheid geven, ook verbale lof en steun

Het voorbereiden van je kind op een nakende situatie

Je kan er niet omheen. Een kind dat de hele tijd bedeesd is, leeft gespannen. Ze hebben nauwelijks een vriendje en leven op een eiland. Een speelkameraadje is niet aan de orde. Als ouder is het de taak daar iets aan te doen om je kind uit het sociale isolement te halen. Een kind kan niet op eigen houtje uit dit dal klauteren en heeft hulp nodig. Een schuchter kind weet liefst op voorhand wat zij of hij te wachten staat. Wie is op de ontmoeting aanwezig? Als ouder heb je de taak om op voorhand je kind in te lichten wat de bedoeling is van een nakende ontmoeting. Laat een website eventueel zien naar welk ziekenhuis of pretpark een bezoek wordt gebracht. Of wanneer familie een bezoekje komt brengen. Doe een briefing wat er gaat gebeuren. Voor kinderen die verlegen zijn, is het scheppen van een vertrouwensband méér dan alleen maar een sleutelwoord. Empathie van de ouder is heel belangrijk en toon begrip voor de angsten die je kind meemaakt.