Welke begeleiding is belangrijk bij een kind met autisme?

Autisme is een gecompliceerde stoornis en beïnvloedt het totale functioneren. Welke kenmerken van autisme zijn opvallend? Denk hierbij aan: moeilijk contact kunnen leggen, moeizame communicatie in het algemeen, rituelen en obsessies, een over- of ondergevoeligheid voor zintuiglijke prikkels en bepaalde stereotype gedragingen. Welke begeleiding is belangrijk bij een kind met autisme?

Wat houdt autisme in?

Autisme is aangeboren en heeft te maken met een andere (ver)werking van en in de hersenen. Indien de juiste begeleiding wordt geboden, kunnen de nadelige effecten van autisme wel verminderen. Mensen met autisme verwerken informatie anders, zoals het filteren van informatie in hoofd- en bijzaken. Doordat alles even ‘hard’ binnenkomt, raakt iemand met autisme gauw overprikkeld. Aan de andere kant is het ook mogelijk dat er juist te weinig prikkels binnenkomen, waardoor iemand extra stimulans zoeken door middel van bijvoorbeeld wiebelen of bewegen in de stoel of friemelen met iets.

Autistische mensen hechten vaak aan vaste patronen en ritmes en hebben doorgaans moeite met veranderingen. Dit kan stress opleveren, wat weer tot uiting komt in gedrag. Het komt voor dat ze overmatig veel aandacht besteden aan onbeduidende details en het grotere geheel missen. Gesproken taal wordt vaak letterlijk geïnterpreteerd. Abstract denken is uitermate lastig. Auditieve (en visuele) prikkels kunnen erg storend werken. Autistische mensen zijn vaak hartstochtelijk, en soms zelfs obsessief, bezig met één interessegebied. De neiging bestaat om een taak perfectionistisch uit te willen voeren. Handelingen kunnen eindeloos herhaald worden. Ook houden ze vaak vast aan bepaalde routines. Over het algemeen zijn autistische mensen methodisch, vasthoudend en nauwkeurig. Sommige autisten vertonen een opmerkelijk goed visueel geheugen.

Achterliggende oorzaak van probleemgedrag

Een kind met autisme laat zich vaak van de recalcitrante kant zien. Zo kunnen zij het pertinent vertikken om mee te gaan of iets te doen. Autistisch gedrag kan zich uiten in driftbuien en gillende scheldpartijen, maar wellicht is dat hun (enige) manier om aan te geven dat iets gewoon erg onduidelijk is. Problematisch gedrag is vaak een consequentie van een bepaalde verwarrende of angstige ervaring. Heeft jouw kind autisme?

Kinderen met autisme denken en reageren anders dan niet-autistische kinderen. Probeer altijd de achterliggende oorzaak van het eventuele ongewenste of “lastige” gedrag te begrijpen. Kan het zijn dat je kind zijn of haar (sociale) omgeving niet goed, of helemaal niet, begrijpt? Onbegrip leidt vaak tot angstgevoelens en een verhoogd stressniveau. Is er misschien sprake van een bepaalde overgevoeligheid voor zintuiglijke prikkels? Kan hij of zij de aangeboden informatie niet filteren? Heeft je kind behoefte aan iets, maar lukt het hem of haar niet om duidelijk te maken wat dat precies is?

Wat is contextblindheid?

Autistisch gedrag wordt verklaard door de wijze waarop iemand de omgeving waarneemt en interpreteert. Of met andere woorden: autistisch gedrag wordt bepaald door een autistische denkstijl. Welke informatie wordt er precies verwerkt? Slechts gedeeltelijke informatie. Contextblindheid houdt namelijk in dat autistische mensen niet in staat zijn om alle informatie uit de (sociale) context te halen. Dit beïnvloedt zowel hun waarneming als hun begrip. Autistische mensen geven slechts één betekenis aan één waarneming. Dit is uiteraard problematisch. In onze, niet-autistische, wereld zijn de dingen bijna nooit wat ze lijken te zijn. Voor ons kan één enkele observatie velerlei betekenissen hebben, afhankelijk van de specifieke situatie of context. Voor een autist is dit niet zo simpel.

Autisme Centraal

Ben je op zoek naar meer informatie over autisme? Autisme Centraal bestaat uit een deskundig team van medewerkers op het gebied van onderwijs, psychologie, logopedie en (ortho)pedagogie. Dit samengestelde team verzorgt opleidingen, cursussen, workshops en lezingen over de uiteenlopende aspecten van autisme. Zij benadrukken hierbij het belang van aangepaste omgeving en juiste begeleiding. Als jij moeder of vader bent van een kind met autisme, is de Autisme Centraal Methodiek zeker interessant voor jou en jouw gezin. Deze methodiek beschrijft zes belangrijke basisprincipes omtrent autisme. Het gaat hier om: autistisch denken, basisrust, concrete communicatie, dubbelspoor, eigenheid en functionaliteit.

Autisme Centraal Methodiek

Aan de hand van de zes principes van de Autisme Centraal Methodiek kun je vervolgens, met een kritische blik, kijken naar de vele behandelingen die worden aangeboden.

Autistisch denken

Wat houdt autistisch denken precies in? Goed inzicht is cruciaal. Zoals hierboven genoemd, zou je alleen kunnen kijken naar het autistische gedrag. Veel beter is het om door te dringen tot de achterliggende oorzaak van bepaald gedrag. Die oorzaak ligt besloten in een andere (autistische) denkstijl. Welke therapie, behandeling of begeleiding je ook kiest, goed begrip van het autistisch denken moet een wezenlijk onderdeel vormen.

Basisrust

Mensen met autisme moeten zich veilig voelen. Een gevoel van veiligheid geeft rust. En rust is heel belangrijk om je überhaupt open te kunnen stellen voor je directe omgeving. Basisrust wordt verkregen door de omgeving duidelijk en helder te maken. Begeleiding in de vorm van aangepaste en rustgevende activiteiten is noodzakelijk. Rust kan ook geboden worden door de lat niet te hoog te leggen. Verwachtingen mogen niet onrealistisch hoog zijn. Natuurlijk willen alle ouders dat hun kinderen succes hebben, maar besef dat autistische kinderen al enorme prestaties leveren door steeds tegemoet te komen aan onze dagelijkse wensen. Wensen die zij vaak niet eens begrijpen. Een zekere rust is essentieel. Het biedt kansen om nieuwe dingen aan te leren.

Concrete communicatie

De omgeving moet aangepast worden aan de persoon met autisme. Maak gebeurtenissen, objecten en handelingen helder, zodat terugkerende situaties (wassen, eten, spelen) overzichtelijk worden. Voorkom abstract taalgebruik en stel concrete vragen. Wat moet je doen? Hoe moet je dat doen? Ondersteun kinderen met behulp van duidelijke stappenplannen en aangepast leermateriaal. Door toepassing van concrete communicatie kunnen angst- en stressgevoelens afnemen. Ook kan flexibiliteit toenemen, evenals de mate van zelfstandigheid. Als er vervolgens sprake is van een hoger zelfvertrouwen, zal hij of zij ook beter in staat zijn om bij te leren.

Dubbelspoor

Een aangepaste omgeving leidt tot inperking van de nadelige gevolgen van autisme. De omgeving op een juiste manier aanpassen aan het kind, is het eerste spoor. Pas daarna kijk je naar het tweede spoor, oftewel naar mogelijkheden om een autistisch kind nieuwe vaardigheden aan te leren.

Eigenheid

Ieder individu is uniek en heeft een eigen verleden. Autisme is bij iedereen anders, evenals het IQ. Interessegebieden zijn uiteenlopend. Er bestaat geen behandeling die werkt voor alle mensen met autisme. Uitgangspunt moet zijn dat de eigenheid van een autistisch persoon centraal staat.

Functionaliteit

Nieuwe dingen leren vereist veel van een autistisch kind. Dat wat aangeleerd wordt, moet dan ook echt zinvol zijn in het dagelijkse leven. Jonge kinderen, of kinderen met een lager IQ, moeten leren om zindelijk te worden, zichzelf aan te kleden of hulp te vragen. Kinderen met een hoger IQ kunnen, bijvoorbeeld, leren om gevoelens te herkennen of leren wat ze moeten doen bij teleurstellingen.