De moederkoek (placenta), wat is het & de functie ervan

De moederkoek is een belangrijk orgaan. Het speelt een cruciale rol bij de ontwikkeling van de baby tijdens de zwangerschap. Het verbindt het zich ontwikkelende kindje met de baarmoederwand en zorgt voor de uitwisseling van voedingsstoffen, zuurstof en afvalproducten. de werking ervan is essentieel voor het krijgen van een gezonde baby.

Wat is een placenta?

De naam moederkoek wordt gebruikt omdat het tijdens de zwangerschap de baby voedt. Het heeft een platte, ronde vorm waardoor het lijkt op een grote koek. Deze naam wordt vooral in de volksmond gebruikt en is niet de medische term die artsen en verloskundigen gebruiken. Zij spreken van de placenta.

Wat is moederkoek precies?

De moederkoek is een orgaan dat zich tijdens de zwangerschap ontwikkelt in de baarmoeder. Het zorgt voor de uitwisseling van voedingsstoffen, zuurstof en afvalstoffen tussen de moeder en de ongeboren baby. Het werkt als een soort filter en barrière tussen het bloed van de moeder en dat van de ongeboren baby.

Het bestaat uit twee delen: het deel van de baby (ook wel het foetale deel genoemd) en het deel van de moeder (dat wordt het maternale deel genoemd). Het foetale deel bevat bloedvaten van de foetus en het maternale deel bevat de bloedvaten van de moeder. Door de dunne wanden van de bloedvaten kunnen voedingsstoffen en zuurstof vanuit het bloed van de moeder naar het bloed van de baby stromen, terwijl afvalstoffen en kooldioxide vanuit het bloed van de baby naar het bloed van de moeder stromen.

Na de geboorte van de baby wordt de moederkoek uitgestoten. Dit wordt de nageboorte genoemd.

Een scheiding en verbinding tussen moeder en kind

De moederkoek is zowel een scheiding als de verbinding tussen moeder en kind tijdens de zwangerschap. Aan de ene kant is het een barrière die voorkomt dat de bloedvaten van de moeder en de baby zich vermengen. Het voorkomt dat ziekteverwekkers van de moeder worden doorgegeven aan de baby. Dit is belangrijk omdat de baby anders ziek zou kunnen worden.

Aan de andere kant werkt het juist als een verbinding tussen moeder en kind, omdat het de baby voorziet van voedingsstoffen en zuurstof die nodig zijn voor groei en ontwikkeling. Het transporteert ook afvalstoffen en kooldioxide van de baby terug naar de bloedbaan van de moeder. Dit zorgt voor een gezonde omgeving voor het kindje om te groeien en zich te ontwikkelen.

De ontwikkeling

De ontwikkeling begint direct na de bevruchting van de eicel door de zaadcel. De bevruchte eicel begint zich te delen en te verplaatsen door de eileider naar de baarmoeder. Daar nestelt het zich in de wand van de baarmoeder.

Ongeveer een week na de bevruchting vormt zich een laagje cellen rond de bevruchte eicel. Dit laagje cellen zal zich ontwikkelen tot de placenta en de embryo. (De eerste twee maanden van de zwangerschap wordt de baby een embryo genoemd, daarna heet de baby een foetus.)

Na ongeveer twee tot vier weken begint de placenta zich verder te ontwikkelen. De cellen komen in contact met het baarmoederslijmvlies en er ontwikkelen bloedvaten die zich verbinden met de bloedvaten van de moeder. Zodra deze ontwikkeling voltooid is en alle bloedvaten met elkaar in verbinding staan, kan er uitwisseling van voedingsstoffen, zuurstof en afvalstoffen plaatsvinden.

Naarmate de zwangerschap vordert, groeit het geheel tot een grote placenta. Tegen het einde van de zwangerschap kan het tot een kilogram wegen en ongeveer 20 cm in diameter zijn. Meer over de werking van de placenta lees je in het artikel ‘Hoe werkt de placenta?‘.

De functies

De moederkoek is tijdens de zwangerschap een heel belangrijk orgaan. Elke verstoring in de ontwikkeling of de werking ervan, zoals bijvoorbeeld placenta praevia, kan leiden tot gezondheidsproblemen bij de baby. Ook de placenta is goed te zien op een echo. Daarom wordt tijdens de zwangerschap de werking nauwlettend in de gaten gehouden tijdens de controles en echografieën.  Zelf kun je ervoor zorgen dat de placenta moederkoek goed blijft functioneren door gezond te leven.

Scheiding bloedsomloop

De moederkoek zorgt voor een scheiding tussen de bloedsomloop van de moeder en die van de baby. Dit is belangrijk omdat het bloed van de moeder en de baby verschillende samenstellingen hebben. Sommige stoffen die in het bloed van de moeder aanwezig zijn, kunnen schadelijk zijn voor de baby.

Het werkt als een filter tussen de bloedsomloop van de moeder en de baby. Zuurstof en voedingsstoffen worden uit het bloed van de moeder gehaald en aan het bloed van de baby afgegeven. Tegelijkertijd worden afvalstoffen en kooldioxide uit het bloed van de baby gehaald en aan het bloed van de moeder afgegeven. Het lichaam van de moeder zorgt er vervolgens voor dat deze stoffen uit haar lichaam worden verwijderd.

Extra bescherming

Door de scheiding van bloedsomlopen via de placenta wordt de baby beschermd tegen schadelijke stoffen die in het bloed van de moeder aanwezig kunnen zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bacteriën, virussen, drugs of alcohol. Helaas kan deze scheiding niet alles tegenhouden. Daarom is het belangrijk dat de zwangere vrouw zo gezond mogelijk leeft.

Gelukkig is de overdracht van antilichamen van de moeder naar de baby wel mogelijk via de placenta. Dit biedt bescherming tegen infecties, die de baby mogelijk kan tegenkomen tijdens de zwangerschap en direct na de geboorte.

Scheiding van bloed

Het bloed van de baby en de moeder wordt zodanig gescheiden, dat de moeder en baby verschillende bloedgroepen kunnen hebben. De bloedgroepen worden namelijk bepaald door genetica. Beide ouders geven elk een gen door aan hun kind. Het kind kan ook een andere bloedgroep hebben als zijn ouders, maar niet alle combinaties zijn mogelijk.

Produceren van hormonen

In de placenta worden verschillende hormonen geproduceerd die belangrijk zijn voor de zwangerschap. Ze zorgen ervoor dat het lichaam van de moeder zich steeds weer aanpast aan het groeiende baby’tje in haar buik. Van de bevruchting tot de bevalling komen er dus steeds hormonen vrij. Zonder deze hormonen zou de zwangerschap niet kunnen plaatsvinden.

De moederkoek eten, waarom wordt dit gedaan?

Het eten van de moederkoek na de bevalling heet placentofagie. Sommige vrouwen kiezen ervoor om hem op te eten omdat dat goed voor je zou zijn.

Voordelen van het eten van moederkoek

De moederkoek of placenta eten zou helpen tegen vermoeidheid en depressie na de bevalling. Er zit veel ijzer in, wat bloedarmoede tegen kan gaan. Ook kan het de melkproductie bevorderen en het bloeden na de bevalling tegengaan.

Geen wetenschappelijk bewijs

Er is geen wetenschappelijk bewijs dat de voordelen van het eten van de moederkoek bevestigd. De ‘koek’ bevat wel veel voedingsstoffen, maar de concentraties hiervan zijn niet groot genoeg om een merkbaar effect te hebben. Als je overweegt om de moederkoek te eten, is het belangrijk om hem juist te bereiden. Je kunt er namelijk ook ziek van worden.

De verschillende hormonen

In de placenta worden verschillende hormonen geproduceerd die belangrijk zijn voor de zwangerschap. We zetten de belangrijkste hieronder voor je op een rijtje:

• Progesteron. Dit hormoon helpt bij het voorbereiden van de baarmoeder op de groei van de baby. Het voorkomt ook vroegtijdige weeën en miskramen.
• Oestrogeen. Dit hormoon is belangrijk voor de ontwikkeling van de baby en het draagt het bij aan de groei van de baarmoeder en de borstklieren.
• hCG (humaan choriongonadotrofine). Het zwangerschapshormoon hCG helpt bij het behoud van de zwangerschap en de ontwikkeling van de baby. HCG stimuleert de productie van progesteron en oestrogeen en is het hormoon dat wordt gemeten in zwangerschapstests.
• Relaxine: Dit hormoon ontspant de spieren en ligamenten in het bekken en helpt bij de voorbereiding van het geboortekanaal voor de bevalling. Bij een kunstmatige bevalling wordt er gekozen voor het inleiden van de bevalling met behulp van medicijnen.

De geboorte van de moederkoek

Meestal volgt binnen een half uur na de geboorte van het kindje de nageboorte. De moeder moet daarvoor nog even persen. Vervolgens wordt bekeken of hij in zijn geheel naar buiten is gekomen. Natuurlijk mogen de ouders de moederkoek zelf ook bewonderen al zullen die waarschijnlijk liever naar hun baby kijken!