De gevaren van het Zika virus tijdens de zwangerschap

Drie jaar geleden woedde er een zika epidemie in Zuid-en Centraal Amerika, in de Caraïben en op enkele populaire vakantie-eilanden in de Stille Oceaan. Het virus dankt zijn naam aan het gelijknamige woud in Oeganda waar het virus de eerste keer de kop opstak. Sindsdien is het nooit meer stil geworden rond dit zikavirus. Zwangere vrouwen moeten dan ook dubbel voorzichtig zijn als ze naar een van deze landen of eilanden met het zika virus op vakantie trekken. Het virus kan worden overgedragen van moeder op de nog ongeboren baby en dit zowel tijdens de duur van de zwangerschap als bij de bevalling. Dat moet men uiteraard met alle mogelijke middelen voorkomen. Het zikavirus kan ernstige afwijkingen veroorzaken zoals een ernstige groeiachterstand, oogafwijkingen, miskramen en zelfs hersenschade met verkalking en microcefalie of een abnormaal kleine schedel. Landen met gevaar op besmetting met het zikavirus worden vooral voor zwangere vrouwen of voor zij die dat zo snel mogelijk willen sterk afgeraden.

Het zika virus

Het zikavirus hoort tot dezelfde familie als is het dengue-, chikungunya-, het Japanse encefalitis en West-Nilevirus. Besmettingen met het zikavirus zijn dan ook bijzonder ernstig. In vele gevallen is het zelfs dodelijk. De eerste keer dat het zikavirus toesloeg was in Oeganda en Tanzania. Dat is ondertussen precies veertig jaar geleden. Landen die daarna door het zikavirus werden getroffen waren eilandengroep Micronesië en meer recent Frans-Polynesië en Zuid-Amerika. Het zikavirus wordt meestal door de Aziatische tijgermug en enkele Aedes-muggen overgebracht. Het zijn dezelfde soorten muggen die ook verantwoordelijk zijn voor andere ernstige virusbesmettingen zoals dengue, chikungunya en gele koorts. Deze muggen komen bij ons gelukkig niet voor. Ze zijn vooral ’s ochtends, in de late namiddag en in de vroege avond actief. Dat belet deze muggen niet ook ’s avonds en ’s nachts toe te steken.

Ernstige afwijkingen

Het virus is dus zeker gevaarlijk, zeker ook voor zwangere vrouwen en hun ongeboren baby. Het kan dan via de placenta of moederkoek en tijdens de bevalling worden overgedragen. Dat kan ernstige gevolgen hebben voor de baby. Het virus kan ook overgedragen worden door:

• Seksueel contact tussen mannen en vrouwen
• Contact met besmet bloed of via bloedtransfusie

In principe kan iedereen die door landen of regio’s reist waar het zikavirus voorkomt, besmet worden. Wie door het virus besmet raakt is langdurig beschermd tegen nieuwe infecties. Verwacht wordt dat de komende jaren deze ernstige virusbesmetting zich verder zal verspreiden. De kans op besmetting is veruit het grootst in landen van Zuid-en Centraal Amerika en de Caraïben. De kans dat je in Azië en Afrika besmet raakt met het zikavirus bestaat, maar is wel kleiner. Landen waar je het meest gevaar loopt zijn ongetwijfeld:

• Afrika
• Azië
• Kaapverdië
• Filipijnen
• Thailand
• Caraïben
• Aruba
• Barbados
• Bonaire
• Cuba
• Curaçao
• Dominica
• Dominicaanse Republiek
• Guadeloupe
• Haïti
• Jamaica
• Martinique
• Puerto Rico
• Saint Martin
• Saint Vincent en de Grenadines
• Sint-Maarten
• Trinidad en Tobago
• Virgin Islands
• Centraal-en Zuid-Amerika
• Bolivië
• Brazilië
• Colombia
• Costa Rica
• Ecuador
• El Salvador
• Frans-Guyana
• Guatemala
• Guyana
• Honduras
• Mexico
• Nicaragua
• Panama
• Paraguay
• Suriname
• Venezuela
• Oceanië
• Fiji
• Kosrae
• Marshall-eilanden
• Nieuw Caledonië
• Samoa
• Tonga

Verbleef je in een van de vele risicolanden en wil je na je thuiskomst zwanger worden? Dan wordt vaak aangeraden daar minstens twee maanden mee te wachten. Een groot probleem bij het tijdig vaststellen van een besmetting met het zikavirus is ongetwijfeld dat een besmetting zonder ook maar één klacht kan verlopen. Je kunt dus drager zijn van het virus zonder het zelf te weten. Wacht bij je thuiskomst dus altijd minstens twee maanden om proberen zwanger te worden.

Symptomen van het zikavirus

De belangrijkste symptomen van een besmetting met het zikavirus zijn koorts, huiduitslag, hoofdpijn, spier-en gewrichtspijn, oogontstekingen, vermoeidheid, misselijkheid, braken, en diarree. Deze klachten verdwijnen vaak spontaan na maximaal zeven dagen. Er bestaat momenteel nog geen middel om besmetting met het zikavirus te voorkomen. Bescherming tegen muggen is de enige manier om je tegen het zikavirus te beschermen. Het grootste gevaar voor muggensteken van de overbrengende Aedes-mug loop je dus vooral ’s morgens, in de vroege en de late namiddag en in de vroege avond. Daarbuiten ben je ook niet veilig voor deze muggen. Ze kunnen je dus zowel overdag als ’s nachts steken.

Besmetting tijdens zwangerschap

Voor zwangere vrouwen die besmet zijn met het zikavirus geeft de Wereldgezondheidsorganisatie de raad om tussen de 28ste en 30ste week van hun zwangerschap minstens twee en best drie echografieën te laten nemen. Op die manier wil men eventuele besmettingen van de foetus tijdig te kunnen opsporen en behandelen. De Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) en de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) zijn voorstander van de opvolging van zwangere vrouwen via een laboratoriumtest. Daarnaast wordt ook aangeraden om bij de zwangere vrouw een geavanceerd ultrasonisch onderzoek (GUO) uit te voeren. Op die manier kan men eventuele problemen bij het nog ongeboren kind opsporen zodat men gedurende het verdere verloop van de zwangerschap dit nauwgezet kan opvolgen in een zogenaamd gespecialiseerd centrum voor perinatologie. De pasgeborene zal ook tijdens zijn eerste levensjaar op de voet gevolgd worden, zodat men bij het minste probleem kan tussenkomen. Voor vrouwen die na de bevalling borstvoeding geven blijft het oppassen geblazen. Het zikavirus kan ook in moedermelk voorkomen.

De behandeling van het zikavirus

We haalden het hierboven al aan: er bestaat momenteel nog geen enkele behandeling tegen het virus. Men kan er dus alleen maar voor zorgen om de klachten die het zikavirus veroorzaken, zoveel mogelijk te verhinderen. Breng bij je thuiskomst je huisarts op de hoogte als je slachtoffer werd van het zikavirus en doe dat zeker als je zwanger bent. De klachten die het zikavirus veroorzaakt kun je zoveel mogelijk verhinderen door:

• Zoveel mogelijk rust te nemen
• Door veel water te drinken: minstens 2,5 en maximaal 4 liter per dag
• Geef de voorkeur aan Paracetamol als koortswerend middel. Neem zeker geen aspirine of zogenoemde niet-steroïdale ontstekingsremmers. Die vergroten je risico op het ontstaan van ernstige inwendige bloedingen vanwege een mogelijk inwendige bloedingen
• Heb je last van jeuk en huiduitslag? Neem dan eventueel een antihistaminicum