Wat is grooming en hoe ga je hier mee om als ouder?

Tegenwoordig groeien kinderen op met het gebruik van internet en sociale media. Uit onderzoek blijkt dat jongeren gemiddeld wel zo'n twee uur per dag besteden aan het gebruik van sociale media. Dit levert velen een hoop plezier op. Echter zit hier ook een onveilige kant aan, zoals wanneer er sprake is van grooming. Maar wat is grooming en hoe ga je hier mee om als ouder?

Wat is grooming?

Grooming is een benaming voor een digitale vorm van kinderlokken waarbij een volwassen persoon een kind benadert met het doel seksueel contact te initiëren of seksueel beeldmateriaal te verkrijgen van het kind. Het leggen van contact vindt plaats via allerlei sites waarop kinderen actief zijn, zoals bijvoorbeeld via sociale media, sms, e-mail of spelletjes (via de chatfunctie van spelletjes zoals FortNite, Star Stables, Tik Tok, Minecraft). Grooming werd per 1 januari 2010 verboden en zo werd het strafbaar gemaakt om als meerderjarige kinderen onder de 16 jaar te benaderen met de intentie van (online) seksueel misbruik. De meeste daders zijn mannen en de meest kwetsbare groep om slachtoffer te worden van grooming bestaat uit meisjes van 11 tot 15 jaar. Deze gevoeligheid heeft onder andere te maken met de onzekerheid die vaak bij deze pubermeiden opspeelt, het feit dat zij zich vaak onbegrepen voelen door ouders en anderen en de ontwikkelende nieuwsgierigheid naar seksualiteit. Echter komt grooming zeker niet alleen bij deze doelgroep voor. Er zijn ook vrouwelijke daders en slachtoffers kunnen ook jongens zijn of jongere kinderen. Eigenlijk is ieder kind dat kan lezen en schrijven en zich op het internet bevindt een potentieel slachtoffer. Enkele risicofactoren zijn:

• meisjes tussen de 11 en 15 jaar
• kinderen die zich eenzaam voelen
• kinderen die depressief zijn
• kinderen die aan het ontdekken zijn welke seksuele geaardheid zij hebben
• kinderen die weinig vriendschappen hebben
• kinderen met (veel) ruzie of slecht contact met ouders
• kinderen die gevoelig zijn voor risicovol gedrag of spanning opzoeken
• kinderen met een laag IQ of ontwikkelingsstoornis
• kinderen die al eens te maken hebben gehad met seksueel misbruik

Waaraan herken ik grooming?

Groomer die zich voordoet als leeftijdsgenoot

In veel gevallen doet de groomer ('cyberlokker') zich voor als iemand van dezelfde leeftijd als het slachtoffer. Vaak zal de dader zich bij een meisje van 13 als slachtoffer bijvoorbeeld voordoen als een populaire, knappe jongen van 18 jaar. Vaak wordt er ook geveinsd dat er sprake is van dezelfde interesses of dat ze naar dezelfde school of sportclub gaan. De naam van de school heeft de dader dan bijvoorbeeld gevonden via social media. Ook kan het zijn dat de dader deze informatie ter beschikking heeft omdat het een bekende van het slachtoffer blijkt te zijn (bijvoorbeeld een buurman, oom of leraar). De groomer doet er alles aan om het slachtoffer het gevoel te geven dat hij of zij speciaal is, begrepen wordt en alles (ook geheimen) kan delen. De dader probeert achter zoveel mogelijk info te komen en zal zelf ook onthullingen doen van zogenaamde geheimen om wederzijds begrip te creëren. Wanneer er op deze manier een stevige vertrouwensband lijkt te ontstaan of het kind zelfs verliefd lijkt te worden op de dader, gaat de groomer steeds een stapje verder qua gespreksonderwerpen en worden de gesprekken steeds meer in een richting geleid waarbij seksuele getinte uitspraken of vragen de revue passeren. Afhankelijk van de reacties van het kind kan dit proces dagen of weken duren maar wanneer het kind seksualiteit zelf spannend vindt, kan dit soms ook al binnen een uur gebeuren. Wanneer de groomer hiervoor een goed moment vindt, zal geprobeerd worden het kind zover te krijgen dat hij of zij zich uitkleedt voor de webcam of een naaktfoto stuurt. Dit beeldmateriaal wordt verzameld door de groomer. Vaak krijgt het kind op dit moment in de gaten dat het eigenlijk een volwassene betreft waar al die tijd mee gepraat is. Indien het kind dit hierna niet vaker wilt doen, wordt het kind soms gechanteerd met het eerdere beeldmateriaal. Er wordt gedreigd dat wanneer het kind niet instemt meer materiaal te sturen of geld betaalt, het beeldmateriaal online gezet wordt of wordt doorgestuurd naar familie of klasgenoten (dit afpersen met seksueel beeldmateriaal wordt 'sextortion' genoemd). Uit angst of schaamte bestaat de kans dat het kind hier dan nog een keer in meegaat of zelfs in het echt met de dader afspreekt om seks te hebben, wanneer wordt beloofd dat op deze manier het verspreiden van het beeldmateriaal kan worden voorkomen. Dit kan zo schrijnend lang voortgezet worden. Het kind is in de val gelokt en weet niet meer hoe te ontsnappen uit het web van de dader en durft niemand er iets over te vertellen of hulp te zoeken. De dader loopt zo een aantal herkenbare fases door die in trefwoorden zijn te omschrijven als (1) aandacht; (2) vertrouwen; (3) chantage; (4) isoleren en (5) misbruik. Daders zijn vaak mannen die enige behoefte hebben aan een gevoel van macht of controle en seksuele interesse hebben in jonge jongens of meiden.

Groomer die open is over echte identiteit

Een andere groep groomers is vanaf het begin open over zijn of haar echte leeftijd en identiteit. In dit geval betreft het vaak een man die een meisje veelvuldig complimenten geeft en haar het gevoel geeft dat ze speciaal is en dat hij verliefd op haar is. Op puberleeftijd kunnen meiden zich hier gevleid door voelen en het interessant en spannend vinden om bij een oudere, ervaren man in de smaak te vallen en hier contact mee te hebben. In deze gevallen is er vaak minder sprake van dwang om tot bepaalde handelingen over te gaan en is het voor de dader makkelijker toeslaan omdat er niet om de seksuele plannen heen gedraaid hoeft te worden. Ze kiezen er zelf voor, maar dan wel vanuit de illusie dat er sprake is van liefde. Wanneer er ontdekt wordt dat ze een van de velen zijn waar de man op deze manier contact mee onderhoudt, begint het door te schemeren dat er sprake is van misbruik.

Herkenningspunten bij het kind

Wanneer je merkt dat je kind plotseling veel meer tijd op het internet spendeert of lijkt te verbergen wat hij of zij op het scherm heeft geopend, kunnen dit alarmbellen zijn. Ook wanneer je simpelweg merkt dat je kind verandert in gedrag kan dit soms ook een gevolg zijn van wat er gaande is.

Wat kan ik als ouder doen tegen grooming?

Het is als ouder erg lastig om ten alle tijden in de gaten te hebben wat je kind aan het doen is in de online wereld, als je simpelweg niet altijd bij ze in de buurt kunt zijn. Via de smartphone op school of tijdens het afspreken met leeftijdsgenoten kan het al raak zijn. Het aller belangrijkste is het preventief voorlichten van je kind over de leuke en minder leuke kanten van het internet. Benadruk ook de leuke kanten, om je kind niet af te schrikken. Vertel op een levendige manier met voorbeelden uit het nieuws over wat de gevaren kunnen zijn en hoe deze online kinderlokkers vaak te werk gaan. Verzeker je kind ervan dat hij of zij altijd in zijn of haar recht staat om aan te geven dat hij of zij iets niet wilt. Benadruk aan welke aspecten een groomer herkend kan worden en spreek eventueel af bij welke alarmbellen je kind zich zal melden om samen te kijken of het veilig is. Hiervoor is een gevoel van veiligheid vereist. Geef je kind het gevoel dat hij of zij ten alle tijden bij je terecht kan om allerlei onderwerpen te bespreken, ook als hij of zij zich hiervoor schaamt. Benadruk hierbij vooral dat niets te raar is om mee te komen en dat je nooit boos zult worden, maar altijd voor je kind klaar zal staan om samen naar een oplossing te zoeken waar jullie je beide prettig bij voelen (en dus niet internetgebruik geheel zal verbieden). Vraag naar de mening van je kind over zulke kwesties en probeer voorzichtig te peilen of hij of zij wel eens benaderd is door een vreemde via het internet. Spreek af geen vriendschapsverzoeken van vreemden te accepteren en het profiel bij privacy-instellingen alleen zichtbaar te maken voor vrienden. Benadruk het belang om geen adresgegevens of filmpjes van jezelf zomaar te delen via het internet. Raad je kind aan om door te vragen wanneer iemand via bijvoorbeeld een spelletje beweert bij dezelfde sportclub of op dezelfde school te zitten. Volg je instinct wanneer je het gevoel hebt dat er iets niet in de haak is en log desnoods in met de wachtwoorden van je kind. Doe bij sprake van grooming aangifte bij de politie en doe een melding bij de website help wanted.