Jodiumtabletten tijdens je zwangerschap

Wereldwijd worden bijna 19 miljoen baby’s geboren met het risico om elk jaar geestelijk gehandicapt te raken door een jodiumtekort bij de moeder en een gebrek aan jodium tot de leeftijd van 2 jaar. Hoewel jodiumtekort zeldzaam is in Nederland, zijn er een paar dingen die je moet weten om je baby te beschermen.

Wat is Jodium?

Jodium is een mineraal dat in voedsel wordt gevonden – en een van de belangrijkste mineralen die een foetus nodig heeft voor de ontwikkeling van de hersenen en de fysieke groei. Hoewel ons lichaam slechts een kleine hoeveelheid jodium nodig heeft (slechts 5g in de loop van een 70-jarig leven!), is dat kleine beetje echt belangrijk. Jodiumtekort in de zwangerschap en vroege kinderjaren is de meest vermijdbare oorzaak van geestelijke handicaps in de wereld. Het is een zeldzaam, maar groeiend probleem in Nederland.

In het verleden zorgden zelf gekookte maaltijden met gejodeerd tafelzout voor voldoende jodium in het gemiddelde Nederlandse dieet. Maar het jodiumgehalte in veel van de voedingsmiddelen en dranken die we vandaag de dag consumeren is vrij laag. De toevoeging van jodium aan tafelzout is niet verplicht in Nederland, en het zout dat wordt gebruikt in gebakken producten, chips en andere verwerkte voedingsmiddelen is meestal ook niet gejodeerd. Dus met meer verwerkte en bereide voedingsmiddelen in onze voeding, krijgen we minder jodium binnen. Bovendien wordt zeezout niet gejodeerd – en veel mensen gebruiken tegenwoordig zeezout bij het koken zonder dat ze zich realiseren dat het niet dezelfde gezondheidsvoordelen biedt als gejodeerd zout.

Om deze redenen hebben gezondheidsorganisaties nieuwe jodiumaanbevelingen voor zwangere en borst voedende vrouwen gepubliceerd. De WHO beveelt nu zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven aan om te koken met gejodeerd zout en een dagelijks supplement te nemen met 150 mcg jodium om een totaal van 290 mcg per dag te bereiken.Om een goede jodiumvoorziening te ondersteunen, wordt zwangere vrouwen aangeraden om gejodeerd zout te gebruiken, twee keer per week zeevis te consumeren en regelmatig melk en zuivelproducten te consumeren. Aangezien zwangere vrouwen meestal te weinig jodium consumeren in hun voeding, zelfs als ze hun voeding zorgvuldig kiezen, moeten ze elke dag een extra supplement met 100 (-150) jodium nemen om in de extra behoefte te voorzien. In het geval van schildklieraandoeningen dient er eerst overleg plaats te vinden met de behandelend arts.

Jodiumtekort – ernstige gevolgen voor moeder en kind

Elke derde vrouw heeft in de laatste drie maanden van de zwangerschap een jodiumgebrek aan struma. Bij langdurige afwezigheid van jodium produceert de schildklier te weinig schildklierhormonen. Het lichaam probeert dan het tekort te compenseren door de schildklier te vergroten. Concentratieproblemen, verminderde prestaties en ernstige gezondheidsproblemen bij de aanstaande moeder kunnen het gevolg zijn van een jodiumtekort. Ongeveer 10% van de pasgeborenen heeft de productie van schildklierhormoon verminderd. Een jodiumtekort bij de foetus is te wijten aan het jodiumtekort van de moeder. De gevolgen van een jodiumtekort voor het kind kunnen aanzienlijk zijn. Dit verhoogt het risico op miskramen, doodgeboorten en misvormingen. Verdere gevolgen zijn een vergrote schildklier met ademhalings- en slikproblemen, verminderde groei en botgroei, verminderde hersenrijpheid of verminderde intelligentie tot aan cretinisme, een zeldzame, ernstige ontwikkelingsstoornis van de hersenen.

Waarom zijn jodiumtabletten belangrijk tijdens je zwangerschap?

Tijdens de zwangerschap behoudt jodium de normale functie van de schildklier, een klier in de basis van je nek die de hormonen regelt die je metabolisme, hartslag, lichaamstemperatuur en andere belangrijke lichaamsfuncties regelen. Genoeg jodium binnenkrijgen zorgt ervoor dat je baby ook een gezonde en normale schildklier ontwikkelt. In het zeldzame geval dat een foetus een onderontwikkelde schildklier heeft, kan dit leiden tot een laag IQ, ontwikkelingsachterstand, doofheid, geboorteafwijkingen, cretinisme (ernstige lichamelijke en ontwikkelingsstoornissen) en (in de meest extreme gevallen) de dood. Jodium is ook belangrijk in bij borstvoeding, omdat je jodium via de moedermelk aan je baby doorgeeft. Dat betekent dat de jodiumtabletten die je gebruikt tijdens de zwangerschap de schildklier en de ontwikkeling van je baby’s hersenen blijft ondersteunen totdat je baby vaste stoffen begint te eten.

Jodium in voedingsmiddelen

Een goede jodiumvoorziening is niet alleen belangrijk tijdens de zwangerschap, maar ook voor de bevruchting. Daarom moeten vrouwen die kinderen willen krijgen, geadviseerd worden over het belang van jodium. Om een goede jodiumvoorziening te waarborgen, moet gejodeerd tafelzout worden gebruikt in het huishouden en voor levensmiddelen (bv. brood, worst en vleesproducten) en moeten producten worden geselecteerd die met gejodeerd tafelzout zijn geproduceerd. Vrouwen consumeren ongeveer 6,5 g zout per dag – als er bewust voor zout wordt gekozen, wordt geschat dat er ongeveer 4 g in de vorm van gejodeerd zout wordt geconsumeerd. Dit resulteert in een bijdrage van ongeveer 60 μg jodium/dag uit gejodeerd zout. Jodium komt natuurlijk ook voor in zeevis (bijv. schelvis, koolvis, schol en mosselen), melk en zuivelproducten en daarom moeten deze voedingsmiddelen regelmatig op het menu staan. Wij adviseren 2 porties zeevis per week – als beste natuurlijke bron van jodium – en 3 porties melk en zuivelproducten per dag. Melk levert vandaag de dag meer jodium dan voorheen door veranderd, met jodium verrijkt diervoeder. Studies hebben aangetoond dat melk gemiddeld 117 μg jodium/l bevat en drinkyoghurt 126 μg jodium/l.

Jodium uit je voeding krijgen

Naast het controleren van het etiket van je prenatale vitamine om er zeker van te zijn dat deze jodium bevat, is de beste manier om er zeker van te zijn dat je genoeg krijgt is door een gezond zwangerschapsdieet te eten. Naast het koken met zout dat “gejodeerd” is op het etiket (1/4 tl levert 71 mcg), zijn er ook veel voedingsmiddelen die ook natuurlijke bronnen van jodium zijn. Een paar voorbeelden:

• Gebakken kabeljauw (99 mcg in 90 ml)
• Yoghurt, vetarm (75 mcg in 1 kopje)
• Melk, vetarm (56 mcg in 1 kopje)
• Vissticks (54 mcg in 90ml)
• Verrijkt brood (45 mcg 2 plakjes)
• Garnalen (35 mcg in 90ml)
• Verrijkte macaroni (27 in 1 kopje gekookt)
• Ei, groot (24 mcg in één)
• Tonijn in blik (17 mcg in 90 ml)
• Maïs met crème (14 mcg in 1/2 kopje)
• Cheddarkaas (12 mcg in 30 ml)
• Gedroogde pruimen (13 mcg in vijf stuks)
• Rozijnenzemelen granen (11 mcg in een kopje)
• Lima bonen, gekookt (8 mcg in 1/2 kopje)
• Appelsap (7 mcg in 1 kopje)

Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven worden ook aangeraden om nitraten vermijden. Een van de redenen hiervoor is omdat ze het vermogen van je lichaam om jodium op te nemen kunnen beïnvloeden. Nitraten komen voor in verwerkt voedsel en vlees, waaronder hotdogs, vleeswaren en worstjes (let op “nitraatvrij” op het etiket om er zeker van te zijn dat het niet in het voedsel zit dat je eet).

Verhoogde jodiumbehoefte wordt alleen gedekt door supplementen

Tijdens de zwangerschap neemt de aanbevolen jodiuminname toe van 200 µg tot 230 µg per dag. Zelfs met een zorgvuldige voedselselectie, bijv. het gebruik van gejodeerd zout en producten die met gejodeerd zout zijn gemaakt, consumeren zwangere vrouwen over het algemeen te weinig jodium in hun voeding, gemiddeld slechts ongeveer 120 µg jodium. Aangezien een licht jodiumtekort al een negatief effect heeft op de ontwikkeling van het kind, moet elke zwangere vrouw dagelijks jodium aanvullen, naast een evenwichtig jodiumrijk dieet, vanaf het begin van de zwangerschap tot het einde van de borstvoeding.

Dagelijks 100 (-150) μg jodiumsupplement

De aanbevolen dosis voor een jodiumsupplement is nu lager dan voorheen, omdat de totale jodiumvoorziening de laatste jaren is verbeterd. Afhankelijk van de voedingsgewoonten van zwangere vrouwen (bv. voorkeur voor of afkeer van zeevis, consumptie van melk en zuivelproducten, gebruik van gejodeerd zout), moeten zwangere vrouwen dagelijks 100 (-150) μg jodiumsupplementen innemen. Deze hoeveelheid komt overeen met het laagste tot middelste bereik (100-200 µg/dag) van de in de zwangerschapsrichtlijnen en als veilig beschouwde jodiumsuppletie tijdens de zwangerschap.

Vermijd overdosering

Als de zwangere vrouw andere voedingspreparaten met de juiste hoeveelheden jodium gebruikt, mogen er geen extra jodiumtabletten worden ingenomen tijdens de zwangerschap. Het gebruik van gedroogde algen of zeewierpreparaten met mogelijk te grote hoeveelheden jodium wordt niet aanbevolen, aangezien de inhoud niet gestandaardiseerd is.

Kan je te veel jodium gebruiken?

Ja, dat kan. Aangeraden wordt om niet meer dan 1.100 microgram jodium per dag te consumeren; meer kan hypothyreoïdie veroorzaken en is zelfs in verband gebracht met schildklierkanker. Dus terwijl het nemen van een prenataal supplement met 150 mcg jodium oké is, raden de meeste artsen niet aan om een apart jodiumsupplement te nemen, aangezien de meeste beginnen bij 500 mcg.

Hoe kom ik erachter of ik een tekort heb?

De meest voorkomende test om het jodiumgehalte te controleren is een urinetest. Als je je zorgen maakt, praat er dan over met je arts, die misschien een speciale 24-uurs urinetest wil doen, de beste manier om het jodiumgehalte in het lichaam te testen.

Conclusie

Een jodium tekort kan tot grote gezondheidsproblemen leiden bij zwangere vrouwen en het kind. Jodium is belangrijk tijdens de zwangerschap en de borstvoeding, maar het bewustzijn en de kennis is laag onder vrouwen in Nederland. Het is belangrijk om te controleren of een zwangere vrouw een tekort heeft aan jodium en dit tekort eventueel aan te vullen met een vitaminesupplement.