De tetanusprik: wat, waarom, wanneer?

Sneu, hè, om een klein kindje geprikt te zien worden? Inentingen zijn best een beetje spannend, ook voor jou als ouder. Maar vaccinaties zijn er niet voor niks. Ze beschermen je kindje en de samenleving tegen ernstige ziektes. Tetanus is één van de ziekten waartegen kinderen in Nederland kunnen worden ingeënt. Maar wat is tetanus eigenlijk, wanneer krijgt je kind die tetanusprik en waarom?

Wat is tetanus?

Tetanus is een ziekte die wordt veroorzaakt door een infectie met de tetanusbacterie (Clostridium tetani). Een besmetting met die bacterie kun je oplopen als een open wondje in contact komt met straatvuil of mest. Ook een dierenbeet kan leiden tot een besmetting met de bacterie. De tetanusbacterie scheidt een gifstofje (toxine) af. Via het bloed komt die stof bij de hersenen terecht.

Tetanus wordt ook wel kaakklem of wondkramp genoemd. Dat komt door de verschijnselen die bij de ziekte horen. Een tetanusinfectie veroorzaakt namelijk verkramping van de kaakspieren, slikklachten en ademhalingsproblemen. Door beschadiging van spieren en het zenuwstelsel, kunnen botbreuken en hartritmestoornissen optreden.

Een infectie met de tetanusbacterie is moeilijk te behandelen. Antibiotica zijn namelijk niet effectief bij de bestrijding van de ziekte. Bij iemand die (mogelijk) in contact is geweest met de bacterie, moeten direct antistoffen worden toegediend en moet de tetanusprik worden gegeven, anders is de ziekte dodelijk. Daarom is een vaccinatie voor tetanus heel belangrijk, omdat je dan niet besmet kunt raken.

Wat is een tetanusprik?

Een tetanusprik is een vaccin. In een vaccin zitten stukjes van een virus of bacterie die onschadelijk zijn gemaakt (verzwakt of dood). Je kind kan door de prik dus niet de ziekte krijgen waartegen hij of zij wordt ingeënt, maar het immuunsysteem wordt wel aan het werk gezet. Het gaat antistoffen maken tegen de ziekteverwekker, in dit geval dus tetanus.

Antistoffen zijn stofjes die de ziekteverwekker uitschakelen. Het afweersysteem onthoudt vervolgens welke antistoffen gemaakt moeten worden als de tetanusbacterie het lichaam binnengedrongen is en kan deze nu snel aanmaken. Van de meeste vaccins heeft je kind er meerdere nodig om voor lange tijd immuun te worden. Dat geldt ook voor de tetanusprik. Voor sommige ziekten ben je na een aantal vaccinaties levenslang immuun, zoals het geval is voor Hepatitis B. Voor een infectie met de tetanusbacterie heeft je kind, na drie of vier prikken, minstens tien jaar immuniteit.

Combinatieprik

Er zijn veel ziektes waartegen je kind gevaccineerd kan worden en de meeste prikken moeten ook nog een aantal keer herhaald worden. Dat zou betekenen dat je kind een heleboel prikjes zou moeten krijgen en je wilt een kindje natuurlijk zo min mogelijk pijn doen. Gelukkig zitten veel vaccins daarom dus samen in een combinatieprik.

De tetanusprik wordt bijvoorbeeld gegeven als DKTP-HIB-HEPB-prik. Die prik bevat naast het tetanusvaccin ook nog de vaccins tegen difterie, kinkhoest en polio, haemophilus influenzae type B en hepatitis B. Meestal krijgt je kindje ook twee prikken tegelijk, bijvoorbeeld in allebei de benen. Naast de DKTP-HIB-HEPB-prik krijgt hij of zij dan nog een andere vaccinatie. Op die manier ervaart het maar één keer een moment waarop het geprikt moet worden en pijn heeft.

Wanneer krijgt mijn kind de tetanusprik?

De tetanusprik of vaccinatie is opgenomen in het rijksvaccinatieprogramma. Alle kinderen die in Nederland wonen, krijgen deze vaccinaties aangeboden bij het consultatiebureau en later de GGD of de JGZ (jeugdgezondheidszorg). Je kindje zal hier dus vanzelf voor opgeroepen worden.

Prikken waarin het tetanusvaccin zit, worden in het eerste jaar aangeboden als je kindje twee, drie, vijf en elf maanden oud is. Heb jij tijdens je zwangerschap de prik tegen kinkhoest, die tegenwoordig aangeboden wordt, gehad? Dan vervalt de eerste prik voor je kindje, als het twee maanden oud is.

Ook na het eerste jaar wordt je kind nog opgeroepen voor vaccinaties, waar de tetanusprik eveneens deel van uitmaakt. De prikken worden gegeven als kinderen vier en negen jaar oud zijn. Na de laatste vaccinatie tegen tetanus is je kind ongeveer tien jaar immuun voor deze ziekte. Het kan zijn dat jij, als volwassene, of je kind later als volwassene, ooit nogmaals gevaccineerd moet worden tegen tetanus. Dat kan nodig zijn als je een wond oploopt waar straatvuil in terechtkomt of gebeten wordt door een (huis)dier. Bij dit soort verwondingen is het dus raadzaam om contact te zoeken met een arts, die kan beoordelen of een nieuwe inenting noodzakelijk is.

In sommige gevallen kan het nodig zijn om van het vaccinatieschema af te wijken, bijvoorbeeld als jouw kind gezondheidsproblemen heeft. De arts van het consultatiebureau of jullie eventuele kinderarts zal dat dan met jullie bespreken en een nieuw schema maken, afgestemd op de specifieke situatie van jouw zoon of dochter.

Zijn er bijwerkingen van een tetanusprik?

Met het tetanusvaccin is al tientallen jaren ervaring. Ernstige bijwerkingen van het vaccin zijn heel zeldzaam. Kinderen kunnen wel een beetje last hebben van de inentingen. Het prikje doet natuurlijk op het moment van toediening pijn en ook daarna kan je kind nog een tijdje last hebben van de injectieplaats, met soms wat roodheid of zwelling. Er kan spierpijn optreden in de arm of het been waarin geprikt is en je kind kan ook wat hangerig, vermoeid en koortsig worden. Als je kind koorts krijgt, kun je hem of haar eventueel paracetamol geven. De klachten gaan gelukkig vanzelf weer over.