Kwijlen bij een peuter: wat is normaal?

Als je kindje nog een baby is, dan houd je altijd rekening met het feit dat je baby kan gaan kwijlen. Dit is bij baby's ook normaal. Ook als je kind op peuterleeftijd is kan er sprake zijn van kwijlen. Maar zo langzamerhand zal een peuter toch steeds minder moeten gaan kwijlen of zelfs helemaal niet meer. Als dit niet het geval is en je peuter blijft kwijlen, dan is het verstandig om de oorzaak hiervan te achterhalen. Soms is er niets aan de hand, maar er kan meer aan de hand zijn en heb je misschien professionele hulp nodig. Kwijlen bij een kleuter: wat is normaal?

Vormen van kwijlen

Een andere benaming voor kwijlen is ongewenst speekselverlies. Dit is uiteraard ongewenst, want een peuter zal dit nooit bewust doen. De Engelse benaming voor kwijlen is drooling. Dit woord wordt ook toegepast in de medische term van kwijlen, waarbij onderscheid gemaakt wordt tussen twee vormen van ongewenst speekselverlies:

Anterior drooling

Bij Anterior drooling is er sprake van zichtbaar speekselverlies. Hierbij loopt speeksel vanuit de mond naar de voorkant van de mond en loopt het over de kin naar beneden. Dit is de meest voorkomende vorm van kwijlen bij peuters.

Posterior drooling

Posterior drooling is een niet zichtbare vorm van ongewenst speekselverlies. Het speeksel loopt dan niet naar buiten uit de mond, maar het speeksel komt in de luchtpijp terecht. Normaliter wordt speeksel via de slokdarm afgevoerd. Dit is een wat gevaarlijke vorm van speekselverlies, want met het speeksel kunnen bacteriën meekomen en een longontsteking veroorzaken. Bij veel peuters die kwijlen is er sprake van een combinatie tussen anterior drooling en posterior drooling.

Tot welke leeftijd kan kwijlen bij peuters voorkomen?

Peuters die tussen de één en twee jaar oud zijn kunnen nog regelmatig kwijlen. Als dit af en toe gebeurt, hoef je je nog geen zorgen te maken. Kwijlt je peuter voortdurend dan is het belangrijk om dit in de gaten te houden en eventueel al actie te ondernemen. Een veel voorkomende reden is namelijk de nog niet ontwikkelde mond- en tongspieren of het gebruik van een speen of de fles. Je zou het gebruik van de fles of speen langzaam kunnen afbouwen. Rond de leeftijd van drie jaar mag kwijlen eigenlijk niet meer voorkomen. Een ongelukje kan altijd en dat is ook niet erg. Als kwijlen toch voortduurt tot na het vierde levensjaar, dan is er ook geen sprake meer van onschuldig kwijlen, maar wordt het ook officieel ongewenst speekselverlies genoemd. Als een kind dit op deze leeftijd nog doet, dan kan er sprake zijn van een medische oorzaak.

Speeksel

Ieder mens maakt speeksel aan met behulp van een zestal speekselklieren. In de mond zitten aan zowel de linker- als de rechterzijde drie speekselklieren. In totaal wordt er dagelijks zo'n één tot anderhalf liter speeksel aangemaakt. Speeksel is heel belangrijk en heeft meerdere functies. Zo is speeksel bedoeld om de mond vochtig en soepel te houden en het behoedt ons tegen het ontstaan van infecties. Speeksel is ook een hulpmiddel om voedsel zacht te maken zodat het gemakkelijk weggeslikt kan worden. Verder zit in speeksel een eiwit dat ervoor zorgt dat zetmeel in voedsel reeds in de mond al begint met verteren. Er wordt wel eens gedacht dat peuters die veel kwijlen last hebben van aanmaak van teveel speeksel. In de meeste gevallen is dit juist niet het geval. Het enigste moment dat er meer speeksel dan normaal aangemaakt kan worden is tijdens het doorkomen van tanden en kiezen. Bij peuters waarbij dit het geval is, kan er dan inderdaad sprake zijn van kwijlen, maar dit is van tijdelijke aard. In zeldzame gevallen kan een overmatige productie van speeksel ontstaan als gevolg van het slikken van medicijnen. Kinderen die niet kwijlen zullen het speeksel ongeveer om de 20 tot 60 seconden wegslikken en zullen daar helemaal niet bij nadenken. Dit is ook hoe het hoort te zijn. Peuters die last hebben van ongewenst speekselverlies slikken speeksel te weinig of soms helemaal niet weg. Zodra dan de mond wordt geopend zal het speeksel uit de mond lopen of het loopt naar luchtpijp om in de longen terecht te komen.

De oorzaken van kwijlen

Er kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen aan het kwijlen. In de meeste gevallen is er gelukkig geen sprake van een medische oorzaak, maar een medische oorzaak mag nooit direct uitgesloten worden en moet dan ook worden onderzocht. Er kan dan een geschikte behandeling worden gestart.

Te weinig kracht in de spieren van de mond

Een veel voorkomende oorzaak van kwijlen is als een peuter te weinig kracht heeft in de spieren van de mond, de keel of de tong. De peuter is dan niet in staat om het speeksel goed weg te laten spoelen. Te weinig kracht van de mond kan ook de oorzaak zijn dat een kind voortdurend de mond open heeft staan en waardoor het speeksel naar buiten loopt. Het helpt soms om de mond te trainen door je peuter wat meer hard voedsel te laten eten, zoals een wortel of een appel. Ook het te lang gebruiken van een speen of fles kan ervoor zorgen dat de spieren niet goed genoeg getraind worden. Maar de oorzaak kan ook liggen als een kind een spierziekte heeft of een beschadiging aan de hersenen. Dan is dit een neurologisch probleem.

Slechte coördinatie van de spieren

Bij het doorslikken van speeksel worden er veel verschillende spieren aan het werk gezet die allen in de juiste volgorde moeten werken. Het kan voorkomen dat de coördinatie van de spieren in de mond en keel niet goed loopt. Dit is dan vaak ook de oorzaak van kwijlende kinderen die een hersenafwijking of een beschadiging aan de hersenen hebben.

Open mond

Als een peuter de mond voortdurend open heeft staan en hierdoor kwijlt, dan kan dit verschillende oorzaken hebben. Je peuter kan bijvoorbeeld verkouden zijn. Ze kunnen dan lastiger ademhalen en houden de mond open. Dit is meestal voorbij als de verkoudheid over is. Een andere reden van een open mond kan te grote neus- of keelamandelen zijn. In dit geval kan een kleine operatieve ingreep voldoende zijn. Tenslotte kan gewoonte ook de oorzaak van een open mond zijn. Er is dan niet echt een aanwijsbare reden. Je kunt je peuter dan het beste hierop wijzen, zodat het leert om de mond te sluiten en door de neus te ademen.

Symptomen van kwijlen

Er kunnen allerlei symptomen ontstaan door het kwijlen van je kleuter. Dit begint natuurlijk met natte kleding. Als een peuter erg veel kwijlt en de kleding erg nat wordt, kan dit van invloed zijn op de algehele toestand van de peuter. De peuter zal zich door de natte kleding dan koud voelen. Een peuter dat 's nachts in bed ook kwijlt heeft voortdurend last van een nat kussen. Dit kan weer voor slaapproblemen zorgen. Kwijlen kan voor huidirritatie zorgen. Dit is vaak terug te zien bij de mondhoeken en de kin. Er kan in het ergste geval zelfs een bacteriële infectie ontstaan. Bij posterior drooling, dus het speeksel dat in de luchtpijp terecht komt kan er zelfs een longontsteking ontstaan. Maar kwijlen kan ook sociale problemen veroorzaken. Het is vaak onbewust, maar mensen in de directe omgeving van de peuter zullen minder geneigd zijn om het kind te knuffelen. Want je wordt natuurlijk zelf ook nat als het kind constant kwijlt. Vooral als een peuter wat ouder begint te worden en zich begint te schamen voor het kwijlen, kunnen ze contact uit de weg gaan. Dit alles kan van grote invloed zijn op het zelfvertrouwen van de peuter.

Hoe kan kwijlen worden behandeld?

Afhankelijk van de oorzaak van het kwijlen, zijn er verschillende methodes voor het behandelen van kwijlen bij peuters. Als de mondspieren niet voldoende zijn ontwikkeld, dan is dit vooral een kwestie van training. Naast het eten van stevig voedsel, zijn er ook eenvoudige spelletjes, waarbij de peuter zijn of haar mondspieren goed kan trainen, zoals spelletjes waarbij je door een rietje lichte objecten moet verplaatsen, maar ook veel door een rietje drinken kan helpen om de spierkracht te vergroten. Voor kinderen die moeite hebben om de mond dicht te houden zijn er speciale hulpmiddelen op de markt die in de mond geplaatst kunnen worden. Hierdoor zijn kinderen gedwongen om de mond dicht te houden en zelfs de mond op bepaalde manieren te bewegen, waardoor de spieren getraind worden. Je kunt je peuter ook naar een logopediste sturen. Zij hebben een uitgebreid programma van verschillende trainingen, zoals mondspiertrainingen, gedragstherapie of het verbeteren van de zithouding.

Behandeling van kwijlen door medische redenen

Als er echt een aanwijsbare medische oorzaak gevonden is voor het kwijlen, dan zullen trainingen en gedragsveranderingen niet helpen. Bij vergrote neus- of keelamandelen is er een operatie nodig. Hiermee zal kwijlen in de meeste gevallen succesvol behandeld kunnen worden. Bij ernstig kwijlen kan er ook besloten worden om over te gaan op medicijnen die de speekselproductie verminderen. Het is zelfs mogelijk om een operatie aan de speekselklieren uit te voeren voor een verminderende aanmaak van speeksel. Dit zijn overigens geen standaardbehandelingen en moet per kind individueel bekeken worden. In het ergste geval, bij een neurologische afwijking of een hersenbeschadiging, is het kwijlen niet echt te behandelen. Het kan dan zelfs zijn dat op latere leeftijd het kwijlen alleen maar erger gaat worden. Behandeling zal dan vooral gericht zijn op het bestrijden van de symptomen van kwijlen. Kwijlen zal dan meestal ook onderdeel zijn van meerdere neurologische symptomen.