Wat maakt een kindertekening zo bijzonder?

‘Dat kan mijn kleine broertje ook.’ Als je wel eens een tentoonstelling van moderne kunst bezoekt, hoor je die opmerking vaak voorbijkomen. Niet eens zo heel vreemd misschien. Wetenschappers onderzochten de verschillen tussen kindertekeningen en de schilderijen en tekeningen van beroemde kunstenaars als Paul Klee en Karel Appel: schilders die zich lieten inspireren door de manier waarop kinderen tekenen. En wat bleek? Er waren verrassend veel overeenkomsten.

Waarom alle kinderen tekenen

De drang naar expressie zit er al vroeg in. Juist als je klein bent. Vaak kan je nog niet praten, of nog niet zo goed. Je grijpt dus alles aan om te laten zien: ‘hé hallo, ik ben er ook nog!’. Tekenen is een van de meest directe vormen om uiting te geven aan je gevoel. Het is daarom dat alle kinderen tekenen. Kijk maar eens wat er gebeurt als je een dreumes een stuk papier geeft en wat potloden. En trouwens, dat is niet eens nodig. Met je teen in het zand gaat ook prima. Of wat dacht je van met je vinger op een beslagen ruit. Leuk blijft het! Totdat de volwassenen zich ermee gaan bemoeien: een tekening moet ergens op lijken en kleuren doe je bij voorkeur binnen de lijntjes; de lucht is blauw en het gras is groen. Regels die het plezier in tekenen bij je kind voorgoed kunnen bederven.

Spontaan en oorspronkelijk

Piepjonge kinderen denken nog niet bewust na over wat ze tekenen. Zeker bij de hele kleintjes lijkt het alsof ze maar wat doen. Toch is dit ogenschijnlijk willekeurige gekrabbel niet helemaal betekenisloos. Je kunt het zien als een, zij het basale, manier van communiceren. Kleine kinderen tekenen vanuit hun emotie de werkelijkheid zoals zij die beleven. Ze ontdekken de wereld door te tekenen en oefenen daarbij tegelijkertijd hun fijne motoriek, dat laatste is mooi meegenomen. Daarbij bekommeren zij zich niet om zaken als perspectief, contrastwerking, de juiste verhoudingen of kleurenleer. Ze tekenen vanuit hun eigen kleine wereld. Wat ze belangrijk vinden, maken ze groot. Zo kan een muis groter zijn dan een olifant. En als je blauw een mooie kleur vindt, krijgt pappa een blauwe snor. Dit levert vaak fascinerende beelden op die zoals gezegd niet de minste kunstenaars hebben geïnspireerd.

Bewaar de tekeningen voor later

Je kind is meestal niet zo zuinig op zijn eigen werk. Het ging tenslotte om het plezier en niet zozeer om het resultaat. Zelf beseffen ze niet hoe bijzonder hun tekeningen soms zijn. Zorg er dus voor dat je hun 'kunstwerken' goed bewaart. Lijst ze in en hang ze op als je er de ruimte voor hebt. Stop ze anders in een doos. Of beter nog: maak een tekenmap waar ook de wat grotere exemplaren in passen. Niet alleen leuk, maar ook belangrijk voor later. Voor jezelf én voor je kind.

Leer je kind beter kennen

Naast de esthetische waarde die kindertekeningen hebben, kan je door er goed naar te kijken of door er vragen over te stellen ook veel te weten komen over wat er in je kind omgaat. Overigens moet je ervoor waken om te snel conclusies te trekken uit wat je kind tekent. In de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw was onderzoek naar de betekenis van kindertekeningen nogal in de mode. Voor veel conclusies bleek achteraf de wetenschappelijke onderbouwing aan de magere kant. Tot op de dag van vandaag wordt er nog veel onzin verkondigd over de betekenis van kindertekeningen. Tegenwoordig worden kindertekeningen vooral gebruikt om er de cognitieve ontwikkeling van een kind uit af te lezen. Wanneer gaat je kind bijvoorbeeld herkenbare vormen tekenen of wanneer tekent hij in perspectief.

Niet allemaal een Rembrandt

Hoewel bij tekenen de ontwikkelingsfasen die kinderen doormaken globaal hetzelfde zijn: van krabbels (vanaf een jaar) naar het tekenen naar de zichtbare werkelijkheid (vanaf negen jaar) en alles wat daar tussen zit, gebeurt dat niet bij ieder kind op hetzelfde moment. Uitzonderingen bevestigen de regel en net als bij de ontwikkeling van andere vaardigheden als lopen en praten zijn er soms grote verschillen. Maak je dus niet ongerust als je kind zich niet precies volgens het 'boekje' ontwikkelt. Kinderen kunnen overigens als ze ouder worden hun interesse in tekenen totaal verliezen. Jammer misschien, maar er zijn tijdens het opgroeien zoveel andere dingen die ook leuk en interessant zijn.

Blijven stimuleren

Bij anderen blijft het plezier en de drang om zich verder te ontwikkelen. Stimuleer dat vooral en prijs je gelukkig met een kind dat al op jonge leeftijd zo duidelijk voor een creatieve richting kiest. En zonder nu meteen te denken dat jouw zoon of dochter een kleine Rembrandt is, of een Vincent van Gogh, voor tekenen geldt nu eens letterlijk: oefening baart kunst. Alle grote kunstenaars zijn klein begonnen getuige de schetsboekjes van Picasso en Toulouse Lautrec die uit hun vroege jeugd bewaard zijn gebleven. Voor kunstenaars in de dop zijn er mogelijkheden te over. Op sommige scholen wordt extra aandacht besteed aan beeldende vorming. Ook zijn er kunsttijdschriften voor kinderen. Dada bijvoorbeeld dat overigens ook leuk is voor volwassenen en waarin kinderen aan de hand van een thema of een bepaalde kunstenaar ook zelf aan de slag kunnen. De meeste kunstmusea hebben aparte programma’s voor kinderen zodat je ze lekker mee kunt nemen en jullie samen een leuk uitje hebben.

Tekenen samen met je kind

Misschien was je ooit zelf zo’n kind bij wie het plezier dat je had in tekenen is verdwenen. Was er geen stimulans. Geen tijd. Geen materiaal. Samen met je kind kan je de draad weer oppakken. Bedenk dan vooral dat je bij tekenen eigenlijk niets fout kunt doen. Alles is immers geoorloofd en het hoeft, een hele geruststelling, ook nergens op te lijken. Wie weet, krijg je via je kind het plezier in tekenen weer terug. Mocht dat niet het geval zijn, zorg dan in ieder geval dat je alles in huis hebt om je kind lekker te laten tekenen. Voldoende papier potloden krijtjes en verf. Alles geschikt voor de kleintjes natuurlijk, maar dat spreekt voor zich. Tegenwoordig bestaat er zelfs speciaal behang om op te tekenen. Of wat dacht je van schoolbordstickers?

De waarheid over kleurplaten

Kinderen vanaf een jaar of drie vinden het leuk om te kleuren. En in tegenstelling tot wat sommigen denken: kleurplaten zijn goed voor de ontwikkeling. Ze oefenen hun motoriek met het binnen de lijntjes kleuren (in dit geval dus liever wel binnen de lijntjes!). Ze leren de betekenis van bepaalde vormen te herkennen en geven daar de juiste kleur aan. Daarnaast heeft het een ontspannende werking bij kinderen als ze moe zijn. Waarschijnlijk verklaart dit ook de populariteit van kleurplaten voor volwassenen. Het werkt echt tegen stress! Kleurplaten bestaan er ook in XL formaat die je aan de muur kunt hangen. Extra leuk dus.