Meer rust en minder stress bij autisme

Autisme is een stoornis die lange tijd niet onderkend werd, maar die in Nederland toch bij ca. één procent van de bevolking voorkomt. En dat is best veel! Vroeger werden mensen met autisme vaak als eenzelvig of zelfs als psychotisch aangeduid. Maar vanaf de tweede helft van de 19e eeuw kwam er communicatie over de ziekte op gang, waarna de Amerikaanse psychiater Leo Kanner in 1943 de term autisme introduceerde. Het was uiteindelijk de film ‘Rain Man’ in 1989, die onder een breed publiek voor meer aandacht en begrip voor de stoornis zorgde. Inmiddels zijn er goede behandelingen, die gericht zijn op meer rust en minder stress bij autisme.

Wat is autisme precies?

Autisme is een aangeboren ontwikkelingsstoornis, waarbij problemen in de sociale communicatie en afwijkende gedragspatronen kenmerkend zijn. De stoornis kan zich in een aantal variaties en gradaties voordoen, die onder één verzamelnaam worden geduid, nl. autismespectrumstoornis. Een hele mond vol. In mei 2013 werd de verkorte term DSM-5 ingevoerd, waaronder alle verschillende types van de stoornis vallen:

• klassiek autisme
• syndroom van Asperger
• pervasieve (diep doordringende) ontwikkelingsstoornis PDD-NOS
• meervoudig complexe ontwikkelingsstoornis (McDD)

Erfelijk bepaald?

Autisme is vaak genetisch bepaald, maar naast erfelijkheid zijn er meer factoren die het ontstaan ervan verklaren. Wetenschappelijk onderzoek toont namelijk aan dat de oorzaak vaak in een combinatie van factoren zit, zowel van de genen- als van omgevingsfactoren. Dat impliceert dat er weliswaar sprake kan zijn van een genetische aanleg, terwijl ook andere risicofactoren een rol spelen. Zoals de leeftijd van de ouders of het gebruik van medicatie tijdens de bevruchting of zwangerschap. Factoren die van invloed kunnen zijn op het ontwikkelen van autisme.

Kenmerkende symptomen

Hoewel autisme vaker wordt vastgesteld bij jongens dan bij meisjes, komt het onder alle groepen, leeftijden en intelligentieniveaus voor. Aan de buitenkant kun je niet zien of iemand autistisch is en er bestaat ook niet zoiets als een scan of bloedtest die de diagnose stelt. Daarom kan het, bij een normale tot bovengemiddelde intelligentie, voorkomen dat de diagnose pas op latere leeftijd in beeld komt. Toch zijn de symptomen van autisme vaak al op jonge leeftijd zichtbaar door het kenmerkende gedrag van kinderen met een autistische stoornis, zoals moeilijk (oog)contact maken. Want al reageert ieder mens anders, het zijn juist die specifieke gedragskenmerken, die een psychiater uitsluitsel geven over de diagnose autisme.

Problemen in de communicatie

Vooral de problemen in de communicatie komen al jong tot uiting. Een beperking die zich ook in de latere jaren manifesteert. Want taal op zich vormt meestal geen probleem, dat zit hem juist in het betekenis geven aan woorden en uitspraken. Een beperkte inlevingsvermogen veroorzaakt namelijk de moeilijkheden in het sociale aspect van communicatie. Gebaren en gezichtsuitdrukkingen worden vaak niet herkend of onjuist geïnterpreteerd. Uitspraken worden al te letterlijk opgevat, waardoor grapjes of sarcasme iemand met autisme ontgaan. En dat legt meteen het grootse probleem bloot. Zeker in relaties verwachten mensen een bepaalde vorm van sociale interactie en empathie. Maar voor autisten is het moeilijk om hun eigen gevoelens te uiten, laat staan om zich in de gevoelens van anderen te verplaatsen. Hij heeft moeite om te volgen wat er gebeurt en snapt soms niet wat de ander wil. Daarnaast leiden veranderingen en (een teveel aan) omgevingsprikkels tot onrust en boosheid.

De invloed van stress

Stress geldt dan ook als een van de belangrijkste factoren die onrust kunnen veroorzaken bij mensen met autisme. Een voor de omgeving onschuldig lijkende aanleiding, zoals een hard geluid of een kleine verandering in het dagritme kan al tot stress leiden. Stress, die vaak een heftige reactie uitlokt, iets dat zowel de persoon zelf als zijn omgeving danig uit hun evenwicht kan brengen. Om spanningen zoveel mogelijk te voorkomen is het daarom essentieel signalen die dit veroorzaken tijdig te herkennen. Zoals prioriteiten stellen over wat nu gedaan moet worden of wat nog best even kan wachten. Bewaak je eigen grenzen door bepaalde zaken weg te strepen uit je agenda en duidelijk ‘nee’ zeggen als het je teveel wordt. Geef ook aan naar collega’s aan wat belangrijk voor je is. Zoals je vooraf globale informatie verstrekken over de inhoud van een werkoverleg bijvoorbeeld.

Meer rust en ontspanning

Omdat autisme zich bij iedereen anders uit, bestaat er geen kant en klare handleiding hoe je het beste kunt omgaan met de problemen die zich voordoen bij autisme. Maar onderstaande tips kunnen wel een leidraad vormen hoe je stress kunt ontwijken om jezelf of je kind rust te bieden in moeilijke situaties. Want rust en ontspanning helpen om beter om te kunnen gaan met familie, vrienden en collega's. Maar ook goed plannen, keuzes maken en je zo goed mogelijk voorbereiden op komende veranderingen zijn belangrijke factoren die zorgen voor meer rust en minder stress bij autisme.

Even een time out…

Ook een time out kan een goede manier zijn om even aan een lastige situatie ontsnappen. Of oordopjes indoen en naar je lievelingsmuziek luisteren om weer tot rust te komen. Of je een moment afzonderen, bijvoorbeeld door naar het toilet te gaan, je in een krant of tijdschrift te verdiepen, of een wandelingetje te maken. Je even terugtrekken kan een prima middel zijn als je je gespannen voelt. Zolang je je niet volledig afsluit voor sociale contacten, familiebezoeken afzegt en contacten vermijdt, want daarmee loop je het risico op sociaal isolement. En dat wil je liever voorkomen.

Kinderen met autisme

Kinderen met autisme vormen een belangrijk onderdeel van onze samenleving, maar er is nog veel behoefte aan kennis over deze stoornis. Informatie en begrip vormen immers de belangrijkste tools om kinderen met autisme te begrijpen en te begeleiden.

Het is een gegeven dat kinderen met autisme weinig mimiek vertonen en moeite hebben met sociale vaardigheden. Maar het feit dat interactie en communicatie verstoord zijn, betekent niet dat ze volledig ontbreken. Juist daarom is het belangrijk dat we aandacht aan die specifieke problemen besteden, om hem te helpen in zijn persoonlijke ontwikkeling.

De ontdekkingsdrang van kinderen met autisme is beperkt; meestal geven ze de voorkeur aan alles wat bekend voelt. Juist daarom hebben deze kinderen extra begrip en aanmoediging nodig. Ze ervaren de wereld anders, terwijl hun omgeving het vaak moeilijk vindt om hen te begrijpen. Begrijpelijk dat dit frustraties en stress oproept; bepaald geen ideale omstandigheden voor een kind om zich te ontwikkelen. Daarom is het essentieel dat we begrip ontwikkelen voor kinderen met autisme, ongeacht hun leeftijd of hun intellectueel niveau.

De juiste begeleiding

Autisme is niet te genezen en er bestaan geen medicijnen voor. Maar als kinderen al jong de juiste begeleiding krijgen bij autisme, helpt dit hen zich zo goed mogelijk te ontwikkelen. Want naast de als negatief ervaren gedragskenmerken bezit een kind met autisme vaak ook verborgen en ongebruikte talenten. Zoals een groot analytisch vermogen en een bovengemiddelde vaardigheid in het waarnemen van details bijvoorbeeld. Maar boven alles hebben kinderen behoefte aan iemand die ze stimuleert en weerbaarder maakt in de snelle wereld die hen omgeeft. Meer rust en minder stress leert ze bovendien beter te communiceren, en betere relaties te ontwikkelen. Essentiële doelen, die ze in staat stelt meer geluk in hun leven vinden.