Logopedie bij kinderen; wanneer ga je naar de logopedist met je kind?

Logopedie bij kinderen: wanneer is dat nodig? Bij een taalachterstand is het verstandig om snel in te grijpen. Maar verder kan het lastig zijn om te bepalen of en wanneer het nodig is om met je kind naar een logopedist te gaan.

Vroeger kwam er op elke basisschool regelmatig een logopedist op school. Kinderen uit de eerste klas werden gecontroleerd op een gezonde ontwikkeling van hun uitspraak. Als er een spraakprobleem of een vertraagde ontwikkeling werd vastgesteld, kon er op tijd actie worden ondernomen om het kind spraaklessen te geven. Dit is helaas verleden tijd – het is dus van belang dat ouders en leerkrachten zelf de ontwikkeling van de taal van hun kinderen in de gaten.

Hoe eerder er wordt geconstateerd dat er inderdaad een probleem is met de taalontwikkeling, hoe groter de kans is dat het kind snel kan worden begeleid en het gebrek uitstekend wegwerkt. Hoe later er ingegrepen wordt, hoe groter de kans op een permanente taalachterstand. In dit blog lees je welke spraakproblemen kinderen kunnen hebben. En of de spraakontwikkeling van jouw kind gelijk loopt met die van leeftijdsgenootjes.

Waardoor kan een kind problemen met praten hebben?

De eerste woordjes van een kind zijn ontroerend. Maar ook na die woordjes zal het kind nog een lange tijd brabbelen en vaak moeite hebben met bepaalde klanken. Dat is heel normaal. Na verloop van tijd raken de meeste kinderen geoefend in het maken van de juiste klanken, en leren ze foutloos te praten.

Dat geldt niet voor ieder kind. Waarom niet elk kind zijn spraak perfect leert beheersen kan veel verschillende redenen hebben:

Het kind heeft bijvoorbeeld (nog) geen goede beheersing over zijn tong, strottenhoofd, kaken of gezichtsspieren hebben. Oefeningen om deze spieren losser te maken en te leren beheersen kunnen dan uitkomst bieden.
Gebitsproblemen of afwijkingen aan de mondholte kunnen een oorzaak zijn, waardoor het kind niet normaal geluiden kan maken. Een tandheelkundige ingreep of operatie is dan aan te raden.
Verder kan een kind gehoorproblemen hebben, waardoor hij zelf niet goed de geluiden hoort die hij of zij maakt. Dan kan een ooroperatie of een hoorapparaat nodig zijn.Er zijn nog veel meer mogelijke redenen dat de taalontwikkeling van het kind achterblijft bij die van leeftijdsgenoten. Logopedie bij kinderen kan de oplossing zijn, een logopedist kan bijna elke oorzaak opsporen en er een passend behandelplan voor opstellen.

Logopedie bij kinderen: welke aandoeningen zijn er?

De logopedist helpt mensen – in veel gevallen kinderen – die problemen met hun spraak hebben. Maar zo’n specialist kan ook helpen met problemen die samenhangen met spraakproblemen, zoals lees- en schrijfproblemen en gehoorproblemen.

Spraakproblemen

Er kunnen verschillende problemen spelen: stotteren, slissen en zacht praten zijn een paar bekende gebreken, maar er zijn er veel meer. De logopedist gaat samen met jou en het kind na wat de oorzaak kan zijn. Het behandelplan bevat dan de beste methode(s) om het spraakprobleem zo grondig mogelijk aan te passen. Vaak worden stemoefeningen, fysiotherapie en ademhalingsoefeningen gebruikt om het kind een betere beheersing over zijn spraak te geven.

Lees- en schrijfproblemen

Problemen met de ontwikkeling van spraak kunnen een wisselwerking hebben met een slechtere lees- en schrijfvaardigheid. Als een kind lettergrepen en geluiden niet goed kan plaatsen en combineren, kan het voor hem of haar ook lastig zijn om woorden goed te spellen of om kloppende zinnen te maken. Ook de ontwikkeling van de schrijfvaardigheid kan zo achterblijven. Dit is ook een gebied waarbij de logopedist hulp kan bieden.

Gehoorproblemen

Logopedie bij kinderen kan ook nodig zijn bij gehoorproblemen (slechthorendheid of doofheid). Als een kind niet of slecht hoort, kan het zijn dat ze niet (goed) leren praten. Als een kind andermans spraak en zijn eigen pogingen om te praten slecht verstaat, is het terugkoppelingsmechanisme verstoord en kan het kind zijn uitspraak minder goed corrigeren. De logopedist kan testen waardoor het gehoorverlies wordt veroorzaakt en daar een behandeling op aanpassen.

Verstandelijke beperkingen

Ook een verstandelijke beperking kan de reden zijn dat de spraak van je kind zich niet goed ontwikkelt. Bij een aandoening zoals het Syndroom van Down is het al snel duidelijk dat er een verstandelijke beperking meespeelt, en dat dat de reden kan zijn voor spraakproblemen. Maar je kind kan ook een verstandelijke beperking hebben die niet direct zichtbaar is. Kinderen met een stoornis binnen het autismespectrum (ASS) kunnen bijvoorbeeld een veel snellere, maar ook juist een tragere spraakontwikkeling hebben. Als jij of de logopedist vermoedt dat er een verstandelijke beperking in het spel is, kan je een doorverwijzing krijgen naar een psycholoog voor kind en jeugd.

Waarom is het belangrijk dat een kind goed leert spreken?

Taal is de basis van de meeste communicatie tussen mensen. Een kind dat zich slecht verstaanbaar kan maken, heeft daar op bijna alle denkbare vlakken last van. Bij het maken van vriendjes, meekomen op school, zelfredzaam worden, en in de dagelijkse omgang met familie en bekenden. Later in het leven worden er weer andere eisen gesteld aan de communicatieve vaardigheden van een kind: bij het vinden van een partner, het solliciteren naar functioneren op het werk, en het contact met bekenden en onbekenden.

Hoe langer een kind blijft hangen in een gebrekkige taalontwikkeling, hoe hardnekkiger die kan worden. Zoals bij de meeste dingen die een mens leert, wordt taalbeheersing het snelst bijgeleerd in de vroege kindertijd. Logopedie bij kinderen kan daar heel goed bij helpen. Daarom is het verstandig om op tijd een bezoek te brengen aan een logopedist, die kan vaststellen of er daadwerkelijk sprake is van een achterstand en wat daar tegen gedaan kan worden.

Wanneer is logopedie bij kinderen nodig?

Elk kind leert in zijn eigen tempo. Toch vinden er in elke levensfase ontwikkelingen plaats, die typisch zijn voor de meeste kinderen in die leeftijd. Dat geldt ook voor de ontwikkeling van de spraak. En een overzicht daarvan is een handige meetlat voor jou om te kijken hoe jouw kind zich ontwikkelt. En of het achterblijft vergeleken met de meeste kids van dezelfde leeftijd. We geven hier zo’n overzicht, met daarbij heldere aanwijzingen wanneer het het overwegen waard is om naar een logopedist te gaan voor logopedie bij kinderen in de verschillende leeftijden.

Logopedie bij baby’s

Op deze leeftijd zou je je geen zorgen moeten maken. Als je kind lichamelijk gezond is en er geen duidelijke aangeboren of postnatale problemen zijn, dan kan je niet beoordelen of je kind achterblijft in zijn spraakontwikkeling. Alleen als de huisarts of kinderarts een doorverwijzing geeft, moet je langs de logopedist gaan – en vraag of hij of zij je wil vertellen waarom die doorverwijzing nodig is.

Kinderen rond 1 jaar

De meeste kinderen brabbelen veel en spreken nog niet rond hun eerste jaar. Als je kind veel brabbelt is dat een goed teken. Signalen dat er iets aan de hand kan wezen waarvoor een logopedist zou moeten worden ingeschakeld, zijn:

Als je kind problemen heeft met het maken van oogcontact, niet naar jou of andere volwassenen teruglacht, niet positief reageert op knuffelen, of niet echt reageert op dingen die je tegen hem of haar zegt;
Als je kind zich niet of nauwelijks uit door te lachen, te kirren, te brabbelen of te gillen.

Kinderen van 1 tot 1,5 jaar

Op deze leeftijd zou je kind moeten beginnen met het zeggen van lettergrepen en/of woordjes, ook al worden ze verkeerd uitgesproken. Een bezoek aan de logopedist kan aan de orde zijn als:

Je kind nog steeds nauwelijks brabbelt of andere geluidjes maakt;
Je kind niet probeert om lettergrepen of woorden uit te spreken;
Je kind moeite lijkt te hebben om jouw spraak te verstaan.

Kinderen van 1,5 tot 3 jaar

Op deze leeftijd leren de meeste peuters veel nieuwe woorden en vormen daarmee nu ook zelf (eenvoudige) zinnen. Let op deze problemen:

Als je kind weinig woordjes zegt, of niet regelmatig nieuwe woorden probeert te zeggen;
Als hij of zij niet probeert om korte simpele zinnetjes te maken;
Als het kind niet verbaal met jou communiceert met vragen of mededelingen.

Logopedie bij kinderen van 3 tot 4 jaar

Kleuters kunnen vaak al ingewikkelde zinnen vormen, soms zelfs met bijzinnen. Als je kind dat niet doet, en alleen in losse woordjes spreekt, is dat een reden om een logopedist in te schakelen. Ook kan jij of de kleuterleider zien dat je kind problemen heeft om eenvoudige opdrachtjes en lessen te begrijpen. Je kind kan ook nog steeds moeite hebben om bepaalde klanken of letters te vormen. Zeker als hem of haar dat zichtbaar frustreert, kan er iets aan de hand zijn.

Kinderen van 4 tot 6 jaar

Dit is de leeftijd waarop de spraakbeheersing zich naar een eindniveau ontwikkeld. Je kind zou aan het einde van de periode in staat moeten zijn om zich goed verstaanbaar te maken. Dat betekent dat hij of zij:

Goed verstaanbaar is, ook voor onbekenden;
Lange en samengestelde zinnen kan vormen (woorden juist vervoegen lukt vaak nog niet);
Korte, begrijpelijke verhaaltjes kan vertellen;
Alle klanken of letters kan uitspreken, ook de moeilijke (zoals ‘sch’ en ‘gr’);
Gesproken taal duidelijk lijkt te horen en begrijpt.

Andere redenen om naar de logopedist te gaan met je kind

Voor alle leeftijden geldt dat er andere tekenen zijn dat je kind een probleem met zijn of haar spraak kan hebben. Of je met je kind naar een kinderlogopedist moet gaan, let dan op de volgende signalen:

Als je kind lange tijd of permanent hees is (zeker als het vaak hard praat of schreeuwt);
Als je kind stottert en het gaat niet voorbij;
Als je kind veel duimzuigt, een grote speekselvloed heeft, veel door zijn mond ademt of andere problemen met zijn mond of kaken lijkt te hebben.

Of logopedie bij kinderen nodig is, kan alleen een logopedist bepalen. Twijfel je of je kind hulp nodig heeft? Vraag dan een verwijzing van de huisarts naar een logopedist.